بنابر اين خاك پاك نه تنها آلوده نيست؛ بلكه از بين برنده آلودگيها است و مى تواند از اين نظرتا حدودى جانشين آب شود، با اين تفاوت كه آب حلال است يعنى ميكربها را حل كرده و با خود مى برده ولى خاك ميكرب كُش است. أما بايد توجه داشت كه خاك تيمم كاملًا پاك باشد همانطور كه قرآن در تعبير جالب خود مى‌گويد: (طيباً) قابل توجه اين كه تعبير به «صعيد» كه از ماده «صعود» گرفته شده اشاره به اين است كه بهتر است خاكهاى سطح زمين براى اين كار انتخاب شود؛ همان خاكهايى كه در معرض تابش آفتاب و مملو ازهوا و باكتريهاى ميكرب كُش است، اگر چنين خاكى طيب و پاكيزه نيز بود، تيمم با آنان أثرات فوق را دارد بدون اين كه كمترين زيانى داشته باشد.

جاهل قاصر معاقب نيست‌

«رُسُلًا مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ» (النساء: 165)؛ رسولان (ما) بشارت دهنده (به بهشت) و بيم دهندگان (به دوزخ) هستند تا براى مردم بر خدا (در صورت محروم شدن آنان از بهشت و رفتن به دوزخ) حجتى بعد از رسولان نباشد. بلى وجود أنبياء در زمان حيات شان حجت خدا بر مردم است و مردم كافر قهراً يا مقصر هستند يا معاند چنانچه قرآن مى‌گويد: «وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَيْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا» (النمل: 14)؛ با اين كه ارواح شان به آيات ما يقين داشتند آنها را از روى ستم و تكبر إنكار كردند و امثال اين آيه كه در مذمت مقصرين و معاندين وارد شده زياد است. بلى در أماكن دور كره زمين مردمى كه خدمت رسولان نرسيده اند و عقل كاملى ندارند قاصر و معذورند ولى پس از فوت أنبياء و ائمه و سد باب معجزه بعيد نيست حتى در زمان ما، نود در صد مردم، جاهل قاصر باشند كه مستحق عقاب نيستند. و ما اين موضوع را در كتابهاى ديگر خود به وسيله آيات إثبات كرده‌ايم هر كسى متفكر باشد قصور أكثريت إنسان‌ها براى او محسوس است. و عقاب قاصر عقلًا قبيح است. والله الاعلم. وقتى قاصر معاقب نباشد و تنها دوزخى ها معاندان و مقصران‌