بيرون ميبرد و موجب خلل ميشود در افعال ايشان و مجازا در اعراض نفسانيه است كه مخل است بكمال آن چون جهل و سوء عقيده و حسد و ضغينه و حب معاصى چه اينها مانع انداز نيل فضائل و يا مؤدى بزوال حياة حقيقة ابديه است و آية محتمل مرض حقيقى و مجازى هر دو هست زيرا كه قلوب ايشان متالم بود بجهة تحرق و تحسر بر آنچه از ايشان فوت شده بود از رياسة و حسد بر آنچه مشاهده ميكردند از ثبات امر رسول (ص) و استقلال و استعلاى شأن او يوما فيوما فَزادَهُمُ اللَّهُ‌ پس بيفزود خداى تعالى ايشان را مَرَضاً بيمارى نفاق را يعنى غم و الم ايشان را زياده گردانيد بجهة زياده گردانيدن اعتلاى امر رسول خود و ارتفاع ذكر او و نفوس ايشان نيز مأوف بود بكفر و سوء اعتقاد و معاداة با نبى صلّى اللَّه عليه و آله و مانند آن پس حقتعالى او را زياده گردانيد بطبع و ختم بر معانى مذكوره يا بازدياد تكاليف و تكرير وحى و تضاعف نصر و اسناد زياده بخدا از حيثية آنست كه آن مسبب است از فعل او چه ازدياد تكاليف بانزال كتابست و آن فعل حقتعالى است و اسناد آن بسوره در آيه‌ فَزادَتْهُمْ رِجْساً إِلَى رِجْسِهِمْ‌ بجهة آنست كه سوره سبب آنست و احتمال دارد كه مراد بمرض آن چيزى باشد كه متداخل شده در قلوب ايشان از جبن و ضعف در حين مشاهده شوكة مسلمانان و امداد حقتعالى ايشان را بملائكه و قذف رعب در قلوب دشمنان ايشان و مراد بزيادتى مرض تضعيف آن باشد بآنچه زياده گردانيد براى رسول خود (ص) از نصرة او بر اعدا و تبسط در بلاد و اين قول صاحب انوار و كشافست و در مجمع مذكور است كه مراد بمرض كفر باطن است كه مرض مجازيست يعنى هم چنان كه طبيعت بسبب مرض از حالة طبيعية خود منحرف ميشود ايشان نيز بسبب كفر باطن از حالة طبيعية كه فطرة اسلام است منحرف شده‌اند و ببيمارى نفاق مبتلا گشته پس حقتعالى نفاق ايشان را زياده گردانيد باين وجه كه هر چند حجج و آيات زياده ميگردانيد ايشان بزيادتى نفاق و شك ميافزودند و چون زيادتى نفاق ايشان نزد آيات و حجج است از اينچه اسناد زيادتى بر سبيل مجاز باو سبحانه واقع شده هم چنان كه در حكاية نوح (ع) (فلم يزدهم دعائى الا فرارا) چه زيادتى فرار كفار نزد دعاى نوح (ع) بود و بواسطه آن دعاى خود را سبب آن گردانيده مجازا و از اين قبيل است اسناد زيادتى رجس ايشان بانزال آيات كقوله‌ وَ أَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَتْهُمْ رِجْساً إِلَى رِجْسِهِمْ‌ زيرا كه آيات سبب زيادتى رجس ايشان نشده بلكه ايشان نزد انزال آيات در رجس افزوده‌اند پس گوئيا نزول آيات سبب رجس ايشان شده و سدى گفته كه عداوة خدا زياده ساخت بيمارى نفاق ايشان را از قبيل‌ فَوَيْلٌ لِلْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ‌ اى عن ترك ذكره پس بنا بر اين در كلام مضاف محذوف باشد اى (فزادهم عداوة اللَّه) و نزد بعضى ديگر مراد از آية آنست كه در دلهاى ايشان حزنست و اندوه بسبب ظهور فضايح و محازى ايشان بنزول قرآن پس خداى تعالى زياده گردانيد مرض ايشان را كه حزن و اندوه است بسبب كثرت اخبار بقبايح و فضايح ايشان و