اسم الکتاب : گزيده شناخت نامه نماز المؤلف : محمدی ریشهری، محمد الجزء : 1 صفحة : 242
زيرا «أرجلَكم»، عطف بر محلّ نصب «رؤوسكم» است.
توضيح،
اين كه: واژه «امسحوا» به خودى خود، متعدّى است و براى منصوب ساختن مفعول خود،
نيازمند حرف جر نيست. بر اين اساس، «با» ى افزوده شده به واژه «رؤوسكم»، به
اصطلاح، «با» ى تبعيضيّه است كه نشان مىدهد مسحِ بخشى از سر، كافى است، چنان كه
پيروان اهل بيت عليهم السلام به تبعيّت از خاندان رسالت، مسح سر را چنين انجام
مىدهند. بنا بر اين، كلمه «رؤوسكم» در محلّ نصب است و منصوب شدن «أرجلَكم»، ناشى
از عطف آن بر محلّ ياد شده است. فخر رازى در تفسير خود، ذيل آيه وضو، اين تركيب را
پذيرفته و آن را مذهب مشهور نحويان خوانده است.[1]
از سوى ديگر، حسب قواعد دانش نحو، با وجود عامل اعرابى نزديكتر، تا قرينهاى
نباشد، روا نيست اعراب كلمهاى را تحت تأثير عامل دورتر بدانيم.
از
اين رو در آيه وضو، كلمه «فامسحوا» كه به «رؤوسكم» نزديكتر است، مجالى را براى
تأثيرگذارى عامل دورتر يعنى «فاغسلوا» باقى نمىگذارد. از اين رو، از ابن عبّاس
چنين نقل شده است كه:
انّ
الناسَ أبَوا إلّاالغَسلَ و لا أجِدُ فى كتابِ اللَّه إلّاالمَسحَ.[2]
مردم
[در اثر تبليغات صورت گرفته] جز شستن [پاها] را نپذيرفتند، در حالى كه در كتاب
خدا، جز مسح [پاها] را نمىيابم.
همچنان
كه در باره وى، گفته شده است كه:
[1]. ر. ك: تفسير الفخر
الرازى: ج 11 ص 161. گفتنى است فخر رازى با وجود اعتراف بهاين كه آيه وضو بر مسح
پاها دلالت دارد، همچنان به شستن پاها معتقد است. وى دليل خود را رواياتى مىداند
كه اهل سنّت در اين باره، نقل كردهاند.