روايت حفص‌[1] بود[2] و ساير قرائت‌ها متروك شد، و تنها در كشور مغرب، قرائت نافع به روايت ورش، متداول است.[3]

عوامل اختلاف قرائات‌

پديده اختلاف قرائات قرآن عوامل مختلفى دارد كه مهم‌ترين آنها عبارت اند از:

1. ضعف خطّ عربى‌

قرآن كريم در آغاز با رسم الخطى نگاشته مى‌شد كه نقطه و اعراب نداشت و همچنين الف وسط كلمات نوشته نمى‌شد؛[4] چنان‌كه‌ «مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» را بعضى‌ «مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ» قرائت كرده‌اند.[5] از همين رو تلاوت قرآن، بيشتر از آن كه متكى به نوشتار باشد، به گفتار و حفظ متكى بود. حتى عثمان پس از توحيد مصاحف در كنار ارسال هر مصحف به شهرهاى مهمّ اسلامى همچون مكه، بصره، كوفه و شام،[6] يكى از بزرگ‌ترين شخصيت‌ها را كه در قرائت قرآن تبحر داشت و قرائت آن را بى‌واسطه از پيامبر صلى الله عليه و آله يا صحابه بزرگ فرا گرفته بود، گسيل داشت.[7] اين اقدام بيانگر آن است كه‌

[1]. حفص بن سليمان اسدى كوفى( م 193 ق)، يكى از دو راوى قرآن از عاصم است. وى بارها قرآن را براستادش عاصم خوانده است. اكنون، قرآن‌ها طبق روايت حفص، از عاصم، از ابو عبد اللَّه سلّمى، از امام على عليه السلام، چاپ مى‌شود.

[2]. ر. ك: المناقب، ابن شهر آشوب: ج 1 ص 321؛ سير أعلام النبلاء: ج 8 ص 5050؛ الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 200.

[3]. التبيان فى تفسير القرآن: ج 7 ص 44 ح 113؛ البرهان فى علوم القرآن: ج 1 ص 325، البيان: ص 140.

[4]. البيان: ص 164.

[5]. تفسير العياشى: ج 1 ص 22؛ التبيان فى تفسير القرآن: ج 1 ص 33؛ الكشاف: ج 1 ص 56.

[6]. أحكام القرآن، ابن عربى: ج 2 ص 1036- 1041؛ بيان المعانى: ج 1 ص 31.

[7]. مناهل العرفان: ج 1 ص 402- 403؛ تاريخ قرآن: ص 464- 465.