پژوهشى در باره اختلاف قرائات‌[1]

اختلاف قرائات، از موضوعات مطرح شده و چالشى در ده‌هاى پس از رحلت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله است. بلكه برخى از روايات اشاره دارند كه اين اختلاف، حتى در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله نيز وجود داشته است.[2] اين موضوع در برهه‌اى چنان بالا گرفت كه گاه مسلمانان براى دفاع از قرائت خاصّ خود تا مرز جنگ و خونريزى پيش مى‌رفتند.[3] هنگامى كه حذيفه بن يمان، صحابى پيامبر، از جنگ ارمنستان در قفقاز باز مى‌گشت دامنه اختلاف و كشمكش مردم بلاد مختلف بر سر قرائت قرآن در شهرهاى مختلف را گسترده يافت. او با ورود به مدينه، عثمان را از اين خطر آگاه ساخت. عثمان پس از مشورت با بزرگان صحابه، به كار توحيد مصاحف (يكسان سازى نسخه‌هاى قرآن) و يكدست كردن قرائات پرداخت.[4]

اين كار تا حدودى دامنه اختلاف را محدود كرد و مسلمانان را بر قرائت مصاحف نه‌گانه و هماهنگ وا داشت.[5] خالى بودن اين مصاحف از علائم نوشتارى، سجاوندى و اعراب و نيز تفاوت رسم الخط ميان آنها، مجدداً زمينه را براى ايجاد

[1]. اين پژوهش، به وسيله فاضل گرامى حجة الاسلام و المسلمين دكتر على نصيرى( عضو هيئت علمى دانشگاه علم و صنعت ايران)، انجام شده است.

[2]. ر. ك: ص 505( نهى از اختلاف در قرائت).

[3]. الاستيعاب: ج 2 ص 633؛ التبيان فى تفسير القرآن: ج 7 ص 94.

[4]. صحيح البخارى: ج 6 ص 99؛ البرهان فى علوم القرآن: ج 1 ص 236؛ التمهيد فى علوم القرآن: ج 1 ص 334- 340.

[5]. التمهيد فى علوم القرآن: ج 1 ص 346.