سازوارگى و هم آوازى دارند، از هم نمى‌گريزند و تنافر نشان نمى‌دهند. آرايش اين بوستان، و چينش حروف و آذين‌بندى كلمات و به صف شدن جملات، آن چنان ملايم، خوش طبع و گوارايند كه شكوهى از فونتيك زيبا در آيه‌آيه‌اش موج مى‌زند.

زمخشرى ذيل آيه‌

«وَ لَقَدْ مَكَّنَّاهُمْ فِيما إِنْ مَكَّنَّاكُمْ فِيهِ‌.[1]

به راستى به آنان در چيزهايى امكانات داده بوديم كه به شما در آنها امكاناتى نداده‌ايم».

مى‌گويد: «إن» نافيه، به معناى «ما» و به جاى آن گزينش شده است و اين گزينش، شكوهى از زيبايى را نشان مى‌دهد.[2] به احتمال، ملاحظه همين ريزبينى‌ها و ظرافت‌هاست كه برخى از پژوهشيان معاصر، نظم رياضى و اعجاز عددى حروف و كلمات قرآن را از وجوه اعجاز قرآن شمرده اند،[3] هرچند اين نگرش با دشوارى‌هايى‌[4] رو به روست.

1- 2. به‌گزينى واژگان‌

گزينش و جاى‌دهى حروف و واژگان، ضماير و نسبت‌هاى افعال و... در قرآن چنان سنجيده و ريزبينانه است كه نمى‌توان براى آنها بديلى‌ساز كرد. «ظلمات»، كه گزارش‌دهنده مصاديق و نمودهاى گوناگون گم‌راهى است، به صورت جمع آمده است؛ ولى «نور»، كه كنايه از صراط مستقيم و هدايت الهى است، به صورت مفرد:

«اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِياؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ‌.[5]

[1]. احقاف: آيه 26.

[2]. الكشاف: ص 525.

[3]. معجزة القرآن: ص 55- 168.

[4]. تسعة عشر ملكاً: ص 11- 175؛ دائرة المعارف قرآن كريم، ج 3 ص 582- 590، مدخل« اعجاز عددى».

[5]. بقره: آيه 257.