تدوين شده بود و اين نسخه غير از مصحف على عليه السلام است كه گفته شده بر اساس ترتيب نزول بوده است.[1] برخى اين گفته سيد بن‌طاوس را كه: «عثمان، قرآن را طبق نظر امير مؤمنان عليه السلام جمع كرد»،[2] مؤيّد اين مطلب گرفته‌اند.[3] هر چند پذيرش ادّعاى مذكور مشكل است، امّا به هر حال، روند توحيد مصاحف، مورد تأييد على عليه السلام بوده است.[4] در نتيجه، نسخه‌هايى از قرآن تهيه و به مراكز اصلى بلاد اسلامى فرستاده شد[5] و عثمان، نسخه موسوم به «امّ» يا «امام» را در مدينه نگه داشت.[6] اين كار (توحيد مصاحف)، مورد تأييد امير مؤمنان عليه السلام‌[7] و ديگر صحابه بوده است.[8] البته ابن مسعود، احتمالًا به علت اين كه جوانى كم‌سال و بى تجربه چون زيد، متولّى اين كار شده، ناراحت بوده است.[9] بنا بر اين، عثمان، تنها مردم را بر يك قرائتْ‌[10] يا همه را بر يك مصحفْ‌[11] جمع كرد تا از اختلاف جلوگيرى شود.

سير تاريخى توحيد مصاحف‌

به نظر مى‌رسد كه ارائه ديدگاهى قطعى در موضوع جمع قرآن، به دليل متناقض بودن روايات، ممكن نباشد. با اين حال، با نگاهى جامع به مجموع روايات و گزارش‌هاى‌

[1]. تدوين القرآن: ص 351- 352.

[2]. سعد السعود: ص 278.

[3]. كاوشى در جمع قرآن: ص 89.

[4]. المصاحف: ج 1 ص 176-/ 177؛ قرآن در اسلام: ص 165؛ مباحث فى علوم القرآن: ص 84

[5]. المقنع: ص 9؛ تاريخ اليعقوبى: ج 2 ص 170؛ سعد السعود: ص 278.

[6]. مباحث فى علوم القرآن: ص 84؛ قرآن در اسلام: ص 164.

[7]. سعد السعود: ص 278؛ روح المعانى: ج 1 ص 43.

[8]. غرائب القرآن: ج 1 ص 27.

[9]. المصاحف: ج 1 ص 189-/ 191؛ غرائب القرآن: ج 1 ص 27.

[10]. روح المعانى: ج 1 ص 42- 43؛ تاريخ قرآن، معرفت: ص 101- 108.

[11]. المقنع: ص 7؛ المرشد الوجيز: ص 71.