برخى معتقدند كه نخستين نام قرآن، «مصحف» بوده و نقل مى‌كنند كه مسلمانان پس از وفات رسول خدا صلى الله عليه و آله چون خواستند كه نامى براى كتاب خود برگزينند، از ميان پيشنهادهاى مختلف، كلمه «مصحف» را برگزيدند و پيش از آن مسلمانان نامى براى كتاب خود نداشتند.[1] عرب پيش از اين نيز با كلمه مصحف آشنا بود و به اشعار جاهليت، «مَصاحِف» مى‌گفت.[2]

با اين حال، به نظر مى‌رسد كلمه مصحف را به «مجموعه نوشته شده آيات و سوره‌ها» مى‌گفته‌اند كه پس از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله پديد آمد و مسلمانان آنها را در چارچوب كتاب (بين الدفّتَين) نگاشتند؛[3] اما آن وحى كه به عنوان واپسين كتاب آسمانى بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل مى‌شد، «قرآن» نام داشت. در حقيقت، وجود مادّى و كَتبى قرآن را «مصحف» گويند و گواه اين مدّعا رواياتى است كه «قرائت قرآن از روى مصحف» را مايه افزايش نور چشم،[4] يا نگريستن بدان را عبادت‌[5] مى‌دانند يا رواياتى كه احكام رفتار با صورت مادّى و كتبى قرآن را بيان مى‌كنند، همچون:

الجُنُبُ وَ الحائِضُ يَفتَحانِ المُصحَفَ مِن وَراءِ الثَّوبِ وَ يَقرؤونَ مِنَ القُرآنِ ما شاؤوا إلَّا السَّجدَةَ.[6]

جنب و حائض، قرآن را با دست پوشيده باز كنند، و هر چه مى‌خواهند بخوانند، جز سوره‌هاى سجده‌دار را.

[1]. البرهان فى علوم القرآن: ج 1 ص 281- 282؛ الإتقان فى علوم القرآن: ج 1، ص 51، 185 و 205( نوع 17)؛ غرائب القرآن: ج 1 ص 29؛ معالم المدرستين: ج 2 ص 14. نيز، ر. ك: تاريخ قرآن، محمود راميار: ص 10- 11.

[2]. ر. ك: تاريخ الطبرى: ج 2 ص 500؛ تاريخ قرآن، محمود راميار: ص 10.

[3]. نگاه كنيد:« نام‌هاى قرآن»، على حجتى كرمانى، مكتب اسلام: سال 6، شماره 13، ص 421.

[4]. الكافى: ج 2 ص 613.

[5]. همان: ص 614.

[6]. ر. ك: تهذيب الأحكام: ج 1 ص 371، المعتبر: ج 1 ص 187، وسائل الشيعة: ج 1 ص 494.