نسبت‌سنجى‌

عمده احاديث باب «فَتْرَة»، مربوط به فرشتگان است. اين دسته از احاديث، گوياى آن است كه آنها در عمل، فترت (سستى و ضعف) ندارند و به گونه‌اى تمام اين احاديث، مؤيد برداشت لغوى ما هستند كه سستى و ضعف در كار فرشتگان (تسبيح پروردگار)، وجود ندارد.

در چند حديث معدود، فترت (سستى) براى انسان، تعريف شده است. معنايى كه قبلًا براى فترت گفته شد، در باره اين دسته از احاديث نيز صادق است.

3. «كَسَل» و «ضَجَر»

اگر چه واژه «ضَجَر» به واسطه پژوهش‌هاى لغوى در كنار ساير واژگان قرار نگرفت؛ امّا همجوارى اين واژه با مفهوم كسل در بسيارى از احاديث، ما را بر آن داشت تا رابطه اين واژه را با مفهوم كسل بيابيم.

نكته ظريفى كه در «ضجر» ديده مى‌شود و در ساير واژگان مترادف آن وجود ندارد، اندوهى است كه زمينه ابراز آن، بيانى است. جمعى از لغت‌شناسان، روى مادّه «ضجر»، اتّفاق نظر دارند. از اين ميان، برخى چون ابن فارِس و خليل، ضجر را اندوهى مى‌دانند كه به زبان آورده شود و صيغه مبالغه «ضجر» كه همراه با ناقه به كار گرفته شده، به شتر آوازه‌خوان و بى‌قرار، اطلاق مى‌شود.

ضجر: أصل صحيح يدلّ على اغتمام بكلام.[1]

الضَجَر: اغتمام فيه كلام، ناقة ضجور: كثيرة الرغاء.[2]

[1]. معجم مقاييس اللّغة، ص 610.

[2]. العين، ج 6، ص 42.