ز- گستره تأثيرات رفتار انسان با خود

بسيارى از روان‌شناسان، هيجان‌ها را ضامن بقاى انسان مى‌دانند. از ديدگاه آنان، هيجان‌هايى همچون ترس، اضطراب، شادابى، اميد، عشق، محبت و ... حالاتى درونى‌اند كه به ما براى حفظ بقا كمك مى‌كنند. هر هيجان يا احساس، پيام مهمى از درون است تا حركت ما را در جهت سازش و تعالى تسهيل كند. ازاين‌رو هر فرد با قدرت تعقل و تفكر خود مى‌تواند عواطف و احساساتش را شناسايى و كنترل كرده، از اين طريق هم خود را بهتر بشناسد، و هم روابطش را با نفسِ خود و ديگران به‌درستى تنظيم كند. اما ناتوانى در برقرارى ارتباط سازنده با ديگران، نشان‌دهنده آن است كه فرد، احتمالًا شناخت كامل و صحيحى از خود ندارد و از ويژگى‌هاى فردى خويش چندان آگاه نيست؛ زيرا همان‌گونه كه گذشت، «ارتباط» فقط بُعد بيرونى و اجتماعى ندارد، بلكه يكى از ابعاد آن ارتباط با خود است كه نيازمند توجه و يادگيرى است. بنابراين فراگيرى اينكه چطور به نحو سازنده‌اى با خود ارتباط برقرار كنيم، و چه برداشتى از خود داشته باشيم، از جنبه‌هاى مهم آموزش مهارت‌هاى ارتباطى است. اين مهم، زيربناى ارتباط بين شخصى به‌شمار مى‌رود. به همين دليل صاحب‌نظران بر اين باورند كه خاستگاه نابسامانى‌ها و تعارضات اجتماعى، مى‌تواند چگونگى برداشت درباره خود و نيز رفتارهاى درون‌شخصى باشد. يعنى برداشت صحيح از خود و هماهنگى و سامان‌دهى رفتارهاى ارتباطى درون‌شخصى، نقش مؤثر در هماهنگى اجتماعى دارد. پس كسى كه از آرامش و تعامل درونى صحيح با نفس خود برخوردار نيست، هرگز نمى‌تواند به تعامل صحيح بيرونى دست يابد، و جامعه‌اى كه افراد آن به آزادى از اسارت‌هاى درونى نرسيده‌اند، هرگز نخواهد توانست به آزادى و استقلال بيرونى بينديشد و به آن دست يابد.[1] شهيد محمدباقر صدر با استناد به آيه شريفه‌ إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ‌[2] معتقد است تا وقتى پيامبران، در حوزه اصلاح فرد موفق نشوند و در خصوص درونى‌سازى ارزش‌هاى فطرى توفيق به دست نياورند، در حوزه اجتماعى به موفقيتى دست نخواهند يافت.[3] پير ژانه معتقد است‌

[1]. ر. ك: احد فرامرز قراملكى،« جامعه دينى، جامعه هماهنگ»، انديشه حوزه، ش 56، ص 31.

[2]. رعد: 11.

[3]. ر. ك: سنت‌هاى تاريخ و فلسفه اجتماعى در مكتب قرآن: ص 58- 60.