خوارى در حيات دنيا محقّقاً به آن‌ها خواهد رسيد، و اين‌چنين ما دروغ‌پردازان را كيفر خواهيم كرد.[1]

بنابراين براى ايجاد سجيه اخلاقى، تكرار رفتار متناسب با آن سجيه، و براى تكرار آن رفتار، اهتمام، جديت و سختگيرى بر نفس خود ضرورى است و بدون اهتمام در استمرار آن، امكان تلبس به سجيه اخلاقى وجود ندارد.

برخى روايات نيز ضمن تأييد اصلِ سختگيرى بر نفس خويش، درباره فضيلت، اهميت و ضرورت آن براى اصلاح نفس پافشارى مى‌كند. براى مثال، از امام على (ع) روايت شده است:

من اجهد نفسه فى اصلاحها سعد و من اهمل نفسه فى لذاتها شقى.[2]

هركس با نفس خود در جهت اصلاح آن مبارزه كند، سعادتمند و هر كس نفس خود را در لذت‌ها واگذارد شقاوتمند شده است.

3. پرهيز از افراط و تفريط

به‌طوركلى افراط و تفريط، در هر كارى ناپسند است و به مصلحت نيست. اين قاعده در تربيت نفس نيز جارى است؛ ازاين‌رو در سختگيرى بر خود براى نهادينه كردن رفتارهاى نيك و ايجاد فضايل اخلاقى در خود، هرگز نبايد از مسير عقلانى خارج، و به كاهلى يا زياده‌روى مبتلا شد. قرآن كريم افراط و تفريط را حتى در انفاق، على‌رغم سفارش‌هاى مكرر به اصل آن و وضع پاداش فراوان براى آن، رفتارى ناپسند به‌شمار آورده، پيامبر (ص) را از آن منع مى‌كند و مى‌فرمايد:

وَ لا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلى‌ عُنُقِكَ وَ لا تَبْسُطْها كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً.[3]

نه دست خويش از روى خسّت به گردن ببند، و نه به‌سخاوت يكباره بگشاى؛ كه در هر دو حال ملامت‌زده و حسرت‌خورده بنشينى.

[1]. الكافى: ج 2 ص 16 ح 6. امام باقر( ع):

[2]. ميزان الحكمة: ج 2 ص 1303 ب 1809.

[3]. اسرا: 29.