راهكارهاى نورانيت، صفا و كنترل قلب دانسته شده است كه براى كنترل قلب، آن راهكارها را نبايد از نظر دور داشت.

كنترل اعضا و جوارح‌

كنترل نفس، غالباً در مراقبت رفتار و گفتار تجلى مى‌يابد. كسى كه مراقب رفتار خود است، گويا در كنترل نفس خويش موفق عمل كرده است. كنترل رفتار از طريق كنترل اعضا و جوارح ميسّر خواهد بود. لذا امام سجاد (ع) در رساله حقوق، براى هر عضوى حقوقى برشمرده و رعايت آن حقوق را لازم دانسته است. 9[1] اين بدان جهت است كه رفتار انسان در ارتباط با جسم خويش، فقط در بيمارى يا سلامت بدن او تأثير ندارد، بلكه آثار روانى يا معنوى دنبال دارد و نوع رفتار با جسم، هم در سلامت جسم و هم در سلامت روح و جان او مؤثر است. ازاين‌رو براى محافظت از سلامت روحى و روانى و نيز تلاش در جهت كمال‌بخشى به فضايل انسانى و الهى خويش لازم است با كنترل اعضا و جوارح خود، راه كمال تا نيل به سعادت بيشتر خويش را هموارتر سازد.

برخى مصاديق رفتارها و تدابيرى كه على‌رغم ارتباط با جسم تأثير باطنى در انسان به جاى مى‌گذارد عبارت است از:

1. كنترل شكم از خوردن حرام‌

نخستين اقدامى كه درباره خوردنى‌ها و آشاميدنى‌ها مى‌بايست به آن توجه و عنايت جدى شود، استفاده از خوردنى‌ها و آشاميدنى‌هاى حلال، و پرهيز از محرمات است. قرآن كريم با عنايت به آثار خسارت‌بار ارتزاق از راه حرام و نيز خوردن و نوشيدن محرمات و نجاسات، درفراخوانى عمومى، همه بشر را به خوردن آنچه حلال و پاكيزه است دعوت مى‌كند و مى‌فرمايد:

يا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلالًا طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ. 10[2]

[1] 9. ر. ك: تحف العقول: ص 255.

[2] 10. بقره: 168.