و در حد و اندازه توشه همراهان خود خوار شود.[1] ايشان مى‌فرمايد:

لا ينبغى للمؤمن أن يذل نفسه، قيل له: و كيف يذل نفسه؟ قال: يتعرض لما لا يطيق.[2]

براى مؤمن سزاوار نيست كه نفس خويش را خوار كند. گفته شد: چگونه خود را خوار مى‌كند؟ فرمود: اينكه كارى را عهده‌دار شود كه توان انجام‌دادنش را ندارد.

ايشان مى‌فرمايد:

إياك و ما تعتذر منه فإن المؤمن لا يسئ و لا يعتذر:[3]

بپرهيز از كارى كه بايد از انجام‌دادن آن عذرخواهى كنى؛ زيرا مؤمن خطا نمى‌كند و عذرخواهى هم نمى‌كند.

به نظر مى‌رسد علت اين سفارشِ امام ششم (ع) پاسدارى از عزت نفس است؛ زيرا امام على (ع) پيش از آن حضرت فرموده است:

الاستغناء عن العذر أعز من الصدق به.[4]

بى‌نياز بودن از عذرخواهى، عزتمندانه‌تر است از اعتراف به آن.

افزون بر آنچه گذشت، احساس عزتمندى ثابت نيست و با تغيير شرايط، سن، موفقيت‌ها و شكست‌ها تغيير مى‌يابد. براى مثال، كسى كه پى‌درپى شكست مى‌خورد يا سرزنش مى‌شود يا در معيشت و گذران زندگى خويش ناموفق است، كم‌كم عزت نفس خويش را از دست مى‌دهد و به حس حقارت مبتلا مى‌شود. لذا دورانديشى و احتياط، از جمله ويژگى‌هايى است كه مى‌تواند از عزت نفس پاسدارى كند و زمينه خوارى را از بين ببرد.

عوامل عزت نفس‌

براى احساس خودتوانمندى يا عزت نفس، در روايات عواملى برشمرده شده است. برخى از مهم‌ترينِ اين عوامل عبارت است از:

[1]. المحاسن: ج 2 ص 359 ح 79:

[2]. الكافى: ج 5 ص 63- 64 ح 4.

[3]. وسائل الشيعة: ج 16 ص 159 ح 21238؛ الكافى: ج 5 ص 63- 64 ح 4.

[4]. وسائل الشيعة( آل البيت): ج 16 ص 159 ح 21239.