كاهش احترام نفس انسان شود، اگر در ارتباط با خداوند متعال نباشد، ناپسند و زشت خواهد بود. نتيجه آنكه انسان در رابطه با خود بايد تصورى صحيح داشته باشد تا بتواند بر پايه آن رفتارهاى برون‌شخصى خويش را به‌درستى پى‌ريزى كند.

اين اصل در علم روان‌شناسى جديد نيز به اثبات رسيده و تعداد قابل توجهى از تحقيقات نشان مى‌دهد كه چگونگى احساس انسان از خود، در بسيارى از موقعيت‌ها بر رفتار او اثر مى‌گذارد.[1] ازاين‌رو در علم روان‌شناسى به‌ويژه در بحث درباره شخصيت، روان‌شناسان در پى كشف عوامل مؤثر بر تعيين شخصيت افراد هستند؛ شخصيتى كه موجب شكل‌گيرى رفتار مى‌شود. در اين جهت، احاديثى از امام على (ع) وارد شده است كه بيان‌كننده تأثير احساس كرامت نفس و خودارزشمندى بر رفتار آدمى است.

با توجه به اين احاديث كه ذكر آنها پيش از اين گذشت پيامد كرامت نفس، كاهش لغزش‌ها و اصلاح روابط بين شخصى است. همچنين، كرامت نفس، رابطه انسان با خداوند را نيز اصلاح كرده، موجب مى‌شود آدمى خود را با گناهان آلوده نكند.

حدود خودارزشمندى‌

براى احساس كرامت نفس مى‌توان حد و مرز تعيين كرد كه خروج از آن حدود، موجب تلبس به صفات ناپسند مى‌شود. به نظر مى‌رسد خودارزشمندىِ افراطى يا انحراف از آن، آدمى را به خودپسندى يا اعجاب به نفس خويش مبتلا مى‌كند. فراهيدى در كتاب العين مى‌نويسد:

شى‌ء معجب اى حسن ... و فلان معجب بنفسه اذا دخله العجب.[2]

ازاين‌رو كسى كه نفس خود، يا رأى و عملش در نظرش بسيار نيكو و بزرگ جلوه كند، به عُجب مبتلا خواهد شد.[3]

امام على (ع) خشنودى از نفس را مايه بدفهمى و نقصان عقل مى‌داند و مى‌فرمايد:

[1]. شخصيت: نظريه و پژوهش: ص 16.

[2]. كتاب العين: ج 1 ص 235.

[3]. ر. ك: معجم مقاييس اللغة: ج 4 ص 244؛ لسان العرب: ج 1 ص 582.