ببندد. اگر مردم مى‌دانستند كه او منافق دروغگوست، از وى نمى‌پذيرفتند، و گفته‌اش را تصديق نمى‌كردند، امّا مردم گفتند: او صحابى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله است، و پيامبر خدا را ديده و از او حديث شنيده و اخذ كرده. بر اين اساس، گفته او را گرفتند [و قبول كردند]. و حال آن كه خداوند از حال منافقان به تو خبر داده بود، به آنچه خبر داده بود، و آنها را براى تو توصيف كرده بود، آن گونه كه برايت توصيف كرده بود. امّا منافقان، پس از پيامبر خدا ماندند و به حاكمان گم‌راهى و دعوت‌كنندگان به آتش با دروغ و تهمت، نزديك شدند و حاكمان، كارها را به آنها واگذار كردند، و آنان را حاكم بر مردم قرار دادند، و به وسيله آنان دنيا را چپاول كردند.

مردم با شاهان و دنيايند، جز كسانى كه خداوند آنها را حفظ كند.

اين سخن، به روشنى نشان مى‌دهد كه تنها افراد منافق و متظاهر به اسلام، جرئت جعل حديث و دروغ بستن به خدا و اهل بيت را دارند، چنان كه قرآن نيز تصريح فرموده:

«إِنَّما يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْكاذِبُونَ‌

.[1]

جز اين نيست كه كسانى كه به آيات خداوند ايمان نمى‌آورند، به دروغ افترا مى‌بندند، و آنان همان دروغگويان‌اند».

گفتنى است كه جهل نيز گاه موجب جعل حديث گرديده است، چنان كه در تبيين مبادى ورود جعل به احاديث تفسيرى، اشاره خواهيم كرد؛ ليكن اين گونه احاديث، فراوان نيستند و چه بسا خطر

[1]. نحل: آيه 105.