چيست؟ فرمود: «تلاوت قرآن».[1] بنا بر اين، با استفاده از تلاوت قرآن مى‌توان به لذّت معنوى دست يافت.

شش. نماز

از ديگر رفتارهاى مذهبى كه مى‌تواند لذّت معنوى را به وجود آورد، نماز است. يكى از مهم‌ترين توصيف‌هاى قرآن كريم در باره نماز، عبارت‌ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي‌ است. بر اساس اين آيه، نماز، ياد خداست و پيش‌تر گذشت كه يادكَرد خدا، به جهت اتصال انسان به منبع اصلى خود، موجب لذّت مى‌شود. به همين جهت پيامبر خدا (ص) نماز را مايه چشم‌روشنى خود مى‌داند[2] و به آن عشق مى‌ورزد[3] و ارزش آن را از هر آنچه خورشيد بر آن مى‌تابد، بيشتر مى‌داند.[4] نماز، همانند خوراك و نوشاب، يكى از نيازهاى انسان است، با اين تفاوت كه هر چه از اين عامل استفاده شود، انسان سير نمى‌شود. پيامبر خدا (ص) در اين باره مى‌فرمايد:

خداوند متعال، روشنى چشم مرا در نماز نهاده است و آن را محبوب من ساخته، همان گونه كه خوراك را براى گرسنه و آب را براى تشنه، خوشايند كرده است. همانا گرسنه، پس از خوردن غذا سير و تشنه پس از نوشيدن آب، سيراب مى‌گردد؛ ولى من از نماز سير نمى‌شوم.[5]

از آنچه گذشت، روشن شد كه هيجانات مثبت از ديدگاه اسلام، گستره‌اى به وسعت بُعد مادى و معنوى انسان دارد و در هر كدام از اين دو بُعد نيز تمام اجزاى آن، مورد توجّه قرار گرفته‌اند. سؤال اين است كه افراد معتاد، چه قدر خدا را ياد مى‌كنند و با خدا انس‌

[1]. ابن عمر: قال رسول الله( ص):

[2]. پيامبر خدا( ص):

[3]. پيامبر خدا( ص):

[4]. پيامبر خدا( ص)- به هنگام نزول اين آيه:( أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ)-

[5].