حرف‌هاى زيادى و نسنجيده، نكات دقيق حكمتش را محو مى‌نمايد؛ و كسى كه با شهوات و هواهاى نفسانى، چراغ عبرت‌پذير خود را خاموش مى‌سازد. چنين فردى، به ويرانى عقل و درايت خويش كمك كرده است و بدين وسيله، دين و دنياى خود را تباه مى‌كند.

امام على عليه السّلام با توجّه به اين‌كه عقل، از طريق ضد خود (يعنى شهوت) در بند مى‌شود و ديگر نمى‌تواند نگرش صحيح به امور زندگى داشته باشد، مى‌فرمايد:

الهوى ضدّ العقل.[1]

هواى نفسانى، ضد عقل فعّاليت مى‌كند.

به تعبير ديگر:

آفة العقل الهوى.[2]

هواى نفسانى، آسيب‌رسان به عقل است.

نيز فرمود:

حرام على كلّ عقل مغلول بالشّهوة أن ينتفع بالحكمة.[3]

بر هر عقل در بند شهوت، ممنوع است كه از حكمت و كشف حقيقت، سودمند گردد.

در اين حديث، شهوت، به عنوان عامل مهمّى كه به كارايى و نقش ادراكى عقل (چه در بعد نظرى و چه در بعد عملى و تشخيص خوبى‌ها و بدى‌ها) آسيب مى‌رساند و مانع رشد علمى فرد مى‌گردد، اشاره شده است. اين بيان، در حديث ديگرى نيز تأييد مى‌شود، آن‌جا كه فرمود:

ما أصعب على من استعبدته الشّهوات أن يكون فاضلا.[4]

چه بسيار دشوار است كسى كه شهوت‌ها، او را به بند كشيده‌اند، بتواند به فضل علمى نايل آيد!

[1]. غرر الحكم و درر الكلم، ج 1، ص 258، ح 1029.

[2]. بحار الأنوار، ج 3، ص 101، ح 3925.

[3]. همان، ص 404، ح 4902؛ محاسبة النفس، ص 66.

[4]. شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد، ج 20، ص 258.