به دليل منشأ بودن آن براى امر ديگرى اصل باشد، ولى از اين جهت كه نتيجه، چيز ديگرى است، هدف به حساب آيد و از آن‌رو كه خود، فرعى است و از اصلى سرچشمه مى‌گيرد، فرع فعاليت تربيتى يا روش، خوانده شود. براى مثال، معرفت خدا، به دليل سببيّت براى هدف تقوا، اصل است؛ زيرا بندگى خدا و در صراط او بودن و مصون ماندن از انحراف و طغيان، از آب حيات معرفت، سرچشمه مى‌گيرد.

همان‌طور كه امام صادق عليه السّلام فرمود:

و التّقوى ما ينفجر من عين المعرفة باللّه ...[1]

تقوا، آن چيزى است كه از چشمه معرفت خدا مى‌جوشد ....

با اين حال، معرفت خداوند، خود، يك هدف تربيتى است و بلكه نخستين هدف تربيتى در ارتباط با خدا محسوب مى‌شود كه متربّى، در سايه فراهم آوردن مقدّمات، مى‌تواند به اين هدف، دست يابد.

پيامبر صلّى اللّه عليه و اله، معرفت ربوبى را از اهداف نظام تعليم و تربيت صحيح برمى‌شمرد و آموزش و تحقّق آن را مأموريت اصلى رسولان و مربّيان مبعوث شده از ناحيه خداوند مى‌داند:

... و بعث إليهم الرّسل ... ليعقل العباد عن ربّهم ما جهلوه فيعرفوه بربوبيّته ...[2]

خداوند، پيامبران را به سوى مردم فرستاد ... تا از طريق آنان، بندگان، نسبت به پروردگارشان بينديشند و به ربوبيّت او معرفت پيدا كنند.

تقوا هم كه از اصل معرفت، نشئت مى‌گيرد، خود، اصل و منشأ براى همه فعاليت‌هاى كمالى، از قبيل: فعاليت‌هاى عبادى، اجتماعى، اقتصادى، اخلاقى و ...

است.

امام صادق عليه السّلام اصل بودن تقوا را چنين بيان مى‌فرمايد:

... فالتّقوى للطّاعات كالماء للأشجار ... و كلّ عبادة غير مؤسّسة على التّقوى فهو هباء منثور. قال اللّه عز و جلّ: أَ فَمَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى‌ تَقْوى‌ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوانٍ خَيْرٌ أَمْ‌

[1]. بحار الأنوار، ج 67، ص 295، ح 40.

[2]. الكافى، ج 1، ص 3؛ التوحيد، ص 45؛ بحار الأنوار، ج 4، ص 288.