ابوالخطّاب را كه بر امام صادق دروغ بست و تا امروز [نيز] اصحاب او دسيسه مى‌كنند و احاديثى را جعل مى‌كنند و در كتب اصحاب امام صادق وارد مى‌كنند».[1]

اين مطلب بر كسى كه با حيات ائمه (عليهم السلام) و تاريخ حديث آشنا باشد، پوشيده نيست.[2] دروغ بستن بر آن حضرات چنان فراوان بوده كه به قول امام صادق (ع) گويى خداوند اين كار را بر مردم واجب كرده است.[3] البته اين‌گونه جعل حديث، قبل از

زمان مقابله حديث و تدوين علم حديث و رجال بين اصحاب ائمه بوده است. با اين حال، علم به وجود اخبار كذب، با ادّعاى قطع به صدور تمام اخبار و حتى با ادّعاى ظنّ به صدور تمام روايات تنافى دارد. اما با اين تنافى ندارد كه ما مى‌گوييم: علم اجمالى داريم كه اكثر يا كثيرى از اين روايات، از معصوم صادر شده است؛ بلكه اين ادّعا، بديهى است.[4] نتيجه اين كه چون همه اخبارى كه در دست داريم، قابل اعتماد نيستند، بايد سند آنها را ملاحظه كنيم كه هركدام را چه كسانى نقل كرده‌اند.[5]

[1]. إختيار معرفة الرجال، ص 224، ش 401؛ فرائد الاصول، ج 1، ص 326؛ اسلام و مقتضيات زمان، ج 1، ص 146.

[2]. هشام‌بن حكم نيز از امام صادق( ع) چنين مطلبى را درباره مغيرةبن سعد نقل مى‌كند. فضل‌بن شاذان و حمدويه نيز درباره محمد بن سنان. ر. ك: إختيار معرفة الرجال، ص 255، ش 402 و ص 506، ش 977 و ص 507، ش 980؛ فرائد الاصول، ص 355- 356 و ج 1، ص 352.

[3]. إختيار معرفة الرجال، ص 135- 136، ش 216. و به همين مضمون، روايت ابن سرحان و ديگران( همان، ص 170، ش 287 و ص 226، ش 404؛ بحارالأنوار، ج 2، ص 217، ح 12).

[4]. فرائد الاصول، ج 1، ص 356.

[5]. اسلام و مقتضيات زمان، ج 1، ص 143- 144.