عشر أميراً» آمده است.

ج- گزارش جابر بن سَمُره با همان اسنادى كه در منابع اهل سنّت آمده، در منابع حديثى شيعه نيز نقل شده است.[1]

د- احاديث ياد شده، علاوه بر جابر بن سَمُره، از طريق عبد اللَّه بن عمر، عبد اللَّه بن مسعود، عبد اللَّه بن عمرو بن عاص، انَس بن مالك و عبد اللَّه بن ابى اوفى نيز نقل شده اند؛ ليكن منابعى كه اين گزارش‌ها را روايت كرده‌اند، مصادر شيعى اند.

ه- نكته قابل تأمّل، اين است كه: سخنى سرنوشت‌ساز با آن اهمّيت كه آينده رهبرى در جامعه اسلامى را رقم مى‌زند، چرا آن گونه كه بايد، مورد توجّه صحابيان قرار نگرفته و كمتر به نقل آن پرداخته‌اند، تا آن جا كه حديث «اثنا عَشَرَ خليفة (دوازده خليفه)» به حديث جابر بن سَمُره، معروف گرديده است؟

بى ترديد، سياسى بودن مضمون حديث در عدم نقل آن توسّط اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله، مؤثّر بوده است. از اين رو، عدم شهرت نقل آن از طرق مختلف، بر بى‌توجّهى صحابيان به اين موضوع مهم، دلالت ندارد.

2. زمان و مكان صدور احاديث‌

مُسلم، در صحيح خود، سخن پيامبر صلى الله عليه و آله در باره خلفاى پس از خود را مربوط به روز جمعه‌اى مى‌داند كه شخصى به نام اسلَمى سنگسار شد[2] و چون اين واقعه در مدينه اتّفاق افتاده است،[3] مى‌توان گفت كه مكان سخن پيامبر صلى الله عليه و آله، مسجد مدينه بوده است؛ امّا احمد بن حنبل، در مُسنَد خويش، زمان صدور اين حديث را عرفه و مكان آن را

[1]. ر. ك: الخصال: ص 469- 473 ح 12- 30( با 19 سند)، المناقب، ابن شهرآشوب: ج 1 ص 248- 250، العمدة: ص 416 ح 856 و ص 419 ح 871، كشف الغمّة: ج 1 ص 57- 58، إعلام الورى: ج 2 ص 158، بحار الأنوار: ج 36 ص 239 ح 38.

[2]. صحيح مسلم: ج 6 ص 4.

[3]. اسد الغابة: ج 5 ص 6.