شرح:

براى توضيح اين حكمت، نكات زير قابل توجّه است:

1. اين روايت به روشنى نشان مى‌دهد كه حتّى در دوران امامت امام صادق عليه السلام كه دوران شكوفايى مكتب تشيّع بوده، توده مسلمانان، با پيروان اهل بيت عليهم السلام برخورد خوبى نداشته‌اند و در واقع، آنها در جامعه اسلامى غريب بوده‌اند، و اين رويداد، به معناى غربت اسلام ناب در جامعه اسلامى است.

2. غربت اسلام ناب در جامعه اسلامى، پديده‌اى است كه طبق احاديث شيعه و اهل سنّت، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آن را پيش‌بينى كرده و از هواداران آن، تمجيد نموده است.

متن حديث، چنين است:

إنَّ الإِسلامَ بَدَأَ غَرِيباً وسَيَعودُ غَريباً كما بَدأَ، فَطوبى‌ لِلغُرَباءِ.[1]

اسلام، غريبانه آغاز شد و به زودى همچون ابتداى خود، غريب خواهد شد. پس خوشا به حال غريبان!

3. يكى از اقدامات شيطان براى پيشگيرى از گسترش اسلام ناب، ايجاد اختلاف در جامعه اسلامى و تحريك ديگران بر ضدّ پيروان اهل بيت عليهم السلام است.

4. معيار شناخت حق و باطل، دلايل و نشانه‌هايى است كه حق را اثبات مى‌كنند، نه كثرت و قلّت هواداران.[2] بنا بر اين، وقتى كسى حق را تشخيص داد، نبايد از كم بودن هواداران آن وحشت نمايد، چنان كه از امير مؤمنان عليه السلام روايت شده كه فرمود:

أيُّها النّاسُ! لا تَسْتَوحِشوا فى طريقِ الهُدى‌ لِقلّةِ أهلِهِ، فإنَّ النّاسَ اجْتَمَعوا على‌ مائدةٍ شِبَعُها قصيرٌ، و جُوعُها طويلٌ.[3]

اى مردم! در راه راست، به دليل شمار اندك رهروان آن، احساس تنهايى نكنيد؛ زيرا مردم بر سفره‌اى گرد آمده‌اند كه سيرى آن، كوتاه‌مدّت و گرسنگى‌اش طولانى است.

[1]. كنز العمّال: ح 1192.

[2]. ر. ك: ميزان الحكمة: ج 3 ص 156« معيار شناخت حق».

[3]. بحار الأنوار: ج 67 ص 158 ح 1.