نكته قابل توجّه است:

1. نقش عبادت در نورانيت جان، اختصاص به وضو ندارد؛ بلكه انواع كارهاى نيكو، اگر با قصد قربت و انگيزه الهى انجام شوند، موجب نورانيت جان و افزايش بصيرت درونى اند. در حديثى از امام على عليه السلام آمده:

إنَّ عَلى كُلِّ حَقٍّ حَقيقَةً، و عَلى‌ كُلِّ صَوابٍ نوراً.[1]

هر كار حقّى، حقيقتى دارد و با هر كار درستى، نورى همراه است.

بنا بر اين، نورانيت حاصل از وضو بايد خصوصيتى داشته باشد كه موجب امتياز آن از ساير نيّت‌هاست.

2. بر پايه حديث ياد شده، ويژگى نورانيتى كه از وضو پديد مى‌آيد، اين است كه در تاريكى قيامت، به صورت درخشش خاصّى در چهره اهل ايمان، نمودار مى‌گردد.

3. بر اساس شمارى از احاديث، نقش وضو در نورانيت امّت اسلامى، بيش از ساير امّت‌هاست، چنان كه از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله گزارش شده كه فرمود:

يَحشُرُ اللَّهُ امَّتِى يَومَ القِيامَةِ بَينَ الامَمِ غُرَّاً مُحَجَّلينَ مِن آثارِ الوُضُوءِ.[2]

خداوند در روز قيامت امت مرا از ميان امّت‌ها، انسان‌هايى نشان‌دار و پيشانى‌سفيد از آثار وضو، بر مى‌انگيزد.

جمع‌بندى اين حديث و احاديث مشابه آن،[3] با حديثى كه در متن آمد، اين است كه يكى از امتيازات امّت اسلامى بر ساير امّت‌ها، اين است كه ساير امّت‌ها در اثر وضو، تنها با چهره نورانى محشور مى‌شوند؛ ولى مسلمانان، سر تا پا نورانى هستند.

4. بركات وضو تنها در نورانيت قيامت خلاصه نمى‌شود؛ بلكه طهارت ناشى از آن، در زندگى دنيوى انسان نيز مؤثّر است. در حديثى از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده كه فرمود:

أكثِر مِنَ الطَّهورِ يَزِدِ اللَّهُ فى عُمرِكَ، وإنِ استَطَعتَ أن تَكونَ بِاللَّيلِ والنَّهارِ عَلى طَهارَةٍ

[1]. الكافى: ج 2 ص 54 ح 4.

[2]. دعائم الإسلام: ج 1 ص 100.

[3]. ر. ك: ميزان الحكمة، واژه« وضو»، آثار وضو.