درآمد

ترويج فرهنگ و باورهاى شيعى در ايران، عراق و ديگر مناطق شيعه‌نشين، در قرون يازدهم و دوازدهم، موجب نهادينه شدن اين فرهنگ در ميان شيعيان شد. استقرار اين فرهنگ موجب شد كه پس از پايان دوره صفويه و پديد آمدن اوضاع نابسامان سياسى و اجتماعى، آسيبى جدى به فرهنگ شيعى وارد نشود. با اين همه، ضعف صفويان در سالهاى پايانى حكومت و سپس هجوم اشرف و محمود افغان به مناطق شيعه‌نشين، موجب كند شدن رشد معارف شيعى، به ويژه معارف حديثى، شد. براى تبيين تاريخ حديث شيعه در اين دوران، اشاره‌اى گذرا به تحولات سياسى، اجتماعى و صنعتى، لازم و ضرورى مى‌نمايد.

تحولات سياسى‌

روال متعارف در حكومتهاى سلطنتى اين است كه بنيان‌گذار اين سلسله‌ها فردى جسور، شجاع و مدير است. اما از آنجا كه در نظام سلطنتى، حكومت، به جاى اينكه به افراد لايق و شايسته سپرده شود، در ميان افراد خانواده دست به دست مى‌شود؛ بنابراين، طبيعى است كه با اين شيوه، در ادامه حكومت افرادى ضعيف، هوسران و نازپرورده به قدرت مى‌رسند و زمينه‌هاى زوال و انحلال آن سلسله آماده مى‌شود.

سلسله صفويه با تلاش شاه اسماعيل و شاه تهماسب استقرار يافت و در زمان شاه عباس به اوج قدرت خود رسيد. اما در دوره‌هاى بعد فساد سياسى و اخلاقى پديدآمده در ميان شاهان، زمينه زوال اين حكومت را نيز آماده ساخت. سلطان حسين (1134- 1105 ه)، آخرين پادشاه صفوى، ضعيف‌ترين حاكم اين سلسله بود كه بر اثر بى‌كفايتى‌