پيش‌گفتار

با آغاز دوره غيبت، حديث شيعه وارد مرحله جديدى شد كه با دوره پيشين متفاوت بود. دوره حضور آشكار امام در ميان مردمان به «انجام» رسيده بود و صدور حديث به پايان خويش نزديك مى‌شد. پس از اتمام دوره غيبت صغرى و توقف توقيعات صادر شده از ناحيه مقدّسه، مجموعه روايات شيعى به كمال خويش رسيد. اكنون ديگر امام معصوم، در ميان مردم حضور نداشت و عالمان شيعه و راويان حديث، جانشين امام عليه السلام در ميان مردم و مرجع آنان در رفع مشكلات سياسى، اجتماعى و معرفتى بودند.

تدوين حديث كه از دوره حضور آغاز شده بود اكنون به صورت گسترده‌ترى پيگيرى مى‌شد. حوزه‌هاى حديثى كه در گوشه و كنار پديد آمده بودند، به تدريج به مراكز بزرگ حديثى تبديل شدند و گاه، مكتب حديثى خاصى پديد مى‌آمد كه داراى مبانى ويژه بود.

عالمان شيعى، افزون بر تدوين تك نگارى‌هاى حديثى در موضوعات متفاوت، جوامع حديثى زيبا و كارآمدى پديد آوردند كه تاكنون بر تارك معارف بشرى مى‌درخشد.

در اين سال‌هاى طولانى كه نزديك به دوازده قرن استمرار يافته است، حديث شيعه دوره‌هاى گوناگون و پر فراز و نشيبى را پشت سر گذارده است. گاه در اوج بوده و هواخواهان، مروّجان و مؤلّفان بسيار داشته و گاه در محاق رفته و از اقبال مردمان، بى‌بهره بوده است.

سده‌هاى چهارم، پنجم، يازدهم و دوازدهم هجرى و نيز دوره معاصر و به‌ويژه پس از انقلاب اسلامى ايران، از دوره‌هاى رشد و رونق حديث شيعى محسوب مى‌شوند.