صداى اذان كه به هنگام نماز به طور مرتب در شبانه‌روز از گلدسته‌هاى شهرهاى اسلامى طنين‌افكن مى‌شود، همچون نداى آزادى و نسيم حيات‌بخش استقلال گوش‌هاى مسلمانان راستين را نوازش مى‌دهد و بر جان بدخواهان نگرانى و اضطراب مى‌افكند. شاهد اين كلام اعتراف صريح «گلادستون» يكى از سياستمداران طراز اول انگليس در عصر خودش مى‌باشد كه در برابر جمعى از مسيحيان چنين اظهار مى‌كند:

«تا هنگامى كه نام محمد در مأذنه‌ها و گلدسته‌ها بلند است و كعبه پابرجاست و قرآن رهنما و پيشواى مسلمانان است امكان ندارد پايه‌هاى سياست ما در سرزمين‌هاى اسلامى استوار و برقرار گردد.»[1] ولى بايد توجه داشت همانطور كه باطن اذان و محتويات آن دلنشين و زيباست، بايد آن را با صورتى زيبا و صدايى خوب ادا نمود. اينطور نباشد كه به خاطر صداى ناهنجار گوينده اذان شيوايى اذان پايمال گردد. سعدى در ضمن داستانى كوتاه به اهميت اين مطلب چنين اشاره مى‌نمايد: «ناخوش آوازى به بانگ بلند قرآن همى خواند، صاحب‌دلى بر او بگذشت، گفت: ترا مُشاهره‌[2] چند است؟ گفت: هيچ، گفت: پس اين زحمت خود چندين چرا همى دهى؟ گفت: از بهر خدا مى‌خوانم، گفت:

از بهر خدا مخوان.

البته نبايد اذان و اقامه با آوازى كه در مجالس فساد و لهو و بازيگرى مرسوم است گفته شود.

به هر حال براى نمازگزار- چه زن و چه مرد- مستحب است پيش از شروع نمازهاى واجب شبانه‌روزى، خواه مسافر باشد يا خير، نمازش ادا باشد يا قضا، ابتدا اذان و پس از آن اقامه بگويد.

چگونگى اذان‌

«اذان» داراى هجده جمله است به ترتيب زير: 1- چهار مرتبه‌

«اللَّه اكبر»

يعنى: خداوند بزرگ‌تر از آن است كه توصيف شود.

2- دو مرتبه‌

«اشْهَدُ انْ لا اله الّا اللَّه»

يعنى: گواهى مى‌دهم كه جز خداى يكتا خداوندى نيست.

3- دو مرتبه‌

«اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه»

يعنى: گواهى مى‌دهم كه محمد فرستاده خداست.

4- دو مرتبه‌

«حَيَّ عَلَى‌ الصَّلاة»

يعنى: بشتاب به سوى نماز.

5- دو مرتبه‌

«حَيَّ عَلَى‌ الفَلاح»

يعنى: بشتاب به سوى رستگارى.

6- دو مرتبه‌

«حَيَّ عَلَى‌ خَيْرِ اْلعَمَل»

يعنى: بشتاب به سوى بهترين كار و عمل.

7- دو مرتبه‌

«اللَّهُ اكْبَر».

8- در پايان دو مرتبه‌

«لا الهَ الّا اللَّه»

يعنى: جز خداى يگانه خدايى وجود ندارد.

[1]- تفسير نمونه، ج 4، ص 438

[2]- مشاهره: حقوق و دستمزد ماهيانه

[3]- نَمَط: روش

[4]- گلستان، باب چهارم در فوايد خاموشى، ص 187، حكايت 14