رفتن آرام مى‌گيرد سجده كند، اشكال ندارد.

«مسأله 1101» اگر انسان ناچار شود كه در زمين گِل نماز بخواند، در صورتى كه آلوده شدن بدن يا لباس براى او مشقّت داشته باشد، مى‌تواند در حالى كه ايستاده است براى سجده با سر اشاره كند و تشهّد و سلام را ايستاده بخواند وگرنه بايد سجده و تشهّد و سلام را به نحو معمول بجا آورد.

«مسأله 1102» در ركعت اوّل و ركعت سومى كه تشهّد ندارد- مثل ركعت سوم نماز ظهر، عصر و عشاء- بهتر است بعد از سجده دوم مقدارى بنشيند و سپس براى ركعت بعد برخيزد.

چيزهايى كه سجده بر آنها صحيح است‌

«مسأله 1103» سجده بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراكى و غير پوشاكى كه از زمين مى‌رويند- مانند چوب و برگ درخت- باشد و سجده بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى صحيح نيست و نيز سجده كردن بر چيزهايى مانند طلا، نقره و عقيق، باطل است و سجده بر فيروزه خالى از اشكال نيست، امّا سجده كردن بر سنگهاى معدنى مانند سنگ مرمر و سنگهاى سياه، اشكال ندارد.

«مسأله 1104» احتياط واجب آن است كه بر برگ درخت مو (انگور) سجده نكنند.

«مسأله 1105» سجده بر چيزهايى مثل علف و كاه كه از زمين روييده و خوراك حيوان هستند، صحيح است.

«مسأله 1106» سجده بر گُلهايى كه خوراكى نيستند صحيح است، ولى سجده بر گلها و گياهان دارويى كه از زمين مى‌رويند، مانند گُل بنفشه و گل گاوزبان، بنابر احتياط صحيح نيست.

«مسأله 1107» سجده بر گياهى كه خوردن آن در بعضى از شهرها معمول است و در شهرهاى ديگر معمول نيست و نيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست.

«مسأله 1108» سجده بر آجر و كوزه گِلى در حال اختيار جايز نيست و احتياط واجب‌