كه آن را «فجر اوّل» مى‌گويند. هنگامى كه آن سپيده پهن شد، «فجر دوم» و اوّل وقت نماز صبح است و آخر وقت نماز صبح هنگامى است كه آفتاب بيرون مى‌آيد.

«مسأله 758» در شب‌هاى مهتابى، اگر وقت طلوع صبح را به علم و يقين بداند، لازم نيست صبر كند تا سپيده صبح در افق ظاهر شود و بر روشنايى مهتاب غلبه كند و اگر وقت طلوع صبح را نداند، بايد صبر كند تا اطمينان به طلوع فجر پيدا كند و احتياط مستحب آن است كه براى نماز صبح صبر كند تا سپيده صبح بر افق ظاهر شود، ولى براى روزه بايد از زمانى جلوتر- يعنى مطابق ساعت و به وقت شرعى- از انجام كارى كه روزه را باطل مى‌كند، خوددارى نمايد.

وقت نماز ظهر و عصر

«مسأله 759» اگر چوب يا چيزى مانند آن را كه به آن شاخص مى‌گويند، به طور عمودى در زمين هموار فرو برند، هنگام صبح كه خورشيد طلوع مى‌كند، سايه آن در سمت غرب مى‌افتد و هر چه آفتاب بالا مى‌آيد، اين سايه كم مى‌شود و در بيشتر شهرها، در اوّل ظهر شرعى به كمترين حدّ خود مى‌رسد و وقتى ظهر گذشت، سايه آن به طرف شرق برمى‌گردد و هر چه خورشيد رو به مغرب مى‌رود، سايه بيشتر به طرف شرق مى‌چرخد و بلندتر مى‌شود؛ بنابر اين وقتى سايه به كمترين حدّ خود رسيد و دو مرتبه رو به زياد شدن گذاشت، معلوم مى‌شود ظهر شرعى شده است؛ ولى در بعضى شهرها- مثل مكه- كه گاهى هنگام ظهر سايه به كلّى از بين مى‌رود، بعد از آن كه سايه دوباره پيدا شد، معلوم مى‌شود ظهر شده است.

«مسأله 760» وقت نماز ظهر و عصر از اول ظهر شرعى آغاز مى‌شود و بنا بر احتياط واجب در هنگام غروب آفتاب به پايان مى‌رسد و اگر تا اين هنگام نماز ظهر و عصر را نخواند، در فاصله بين غروب آفتاب و مغرب شرعى بايد بدون نيّت ادا و قضا و به قصد ما فى الذمّه آنها را بجا آورد. هر كدام از نماز ظهر و عصر وقت مخصوص و وقت مشتركى دارند. وقت مخصوص نماز ظهر از اوّل ظهر تا وقتى است كه از ظهر به اندازه‌