مسلم است اين كه قرآن كنونى كه در اختيار مسلمين قرار دارد به ترتيب نزول تنظيم نشده است. اما اين كه از سوره فاتحة الكتاب آغاز و به سوره ناس ختم شده است و بعضاً آيات مكى در سوره‌هاى مدنى و بالعكس قرار گرفته، با چه ضابطه و به دستور چه كسى بوده است و چرا به ترتيب نزول تنظيم نشده، خود داستان مفصلى دارد كه دانشمندان علوم قرآن در بخش تاريخ القرآن به طور تحقيقى به آن پرداخته‌اند.[1]

الف: ترتيب آيات:

اكثر قريب به اتفاق محققان معتقدند كه تنظيم آيات قرآن و جابجايى بعض آيات مكى در سوره‌هاى مدنى و بالعكس به دستور پيامبر و وحى الهى بوده است؛ و بعضى ادعاى اجماع نيز كرده‌اند؛ زركشى در اين باره مى‌نويسد:

«ترتيب آيات و قرار دادن «بسمله» در اوايل سور بلااشكال، توقيفى است و هيچ اختلافى هم در اين قول نيست».[2]

سيوطى مى‌گويد:

[1]. ر. ك: راميار، تاريخ قرآن، ص 609- 624، البته مرحوم آية الله معرفت اين مطلب را نميپذيرند كه آيات مكى در سورههاى مدنى يا بالعكس جاى گرفته باشد و همه آنها را حدس يا نقل ضعيف ميدانند كه قابل استناد نيست.] ر. ك: معرفت، التمهيد، ج 1، ص 138 و 203[.

[2]. زركشى، البرهان، ج 1، ص 256.