پاسخ: در فرض سؤال، چنانچه شهردارى تخريب كند، مى‌توانيد جسد ميّت را به جاى ديگر (در همان شهر يا مناطق ديگر) انتقال دهيد و دفن نماييد.

[592] سؤال 465: در منطقه ما قبرستان مخروبه‌اى وجود دارد كه فعلًا در آن هيچ مرده‌اى دفن نمى‌شود و سند و مدركى مبنى بر اين كه وقف يا ملك شخصى يا مرتع است، در دست نيست؛ ولى نظر قاطبه اهالى اين است كه از اراضى مرتع است. دولت در وسط اين قبرستان، سه باب مدرسه احداث نموده و بنا دارد در بقيه آن ساختمان‌هاى آموزشى و فضاى سبز ايجاد نمايد. چون محلّه ما از لحاظ مسجد در مضيقه است و مكان مناسبى غير از اين قبرستان كه در وسط قرار دارد، در دسترس اهالى نيست، لذا اهالى مى‌خواهند مسجدى در آن جا بنا كنند و قسمتى را كه براى اين كار در نظر گرفته‌اند، صد سال است كه هيچ مرده‌اى در آن جا دفن نشده و آثار و علائمى از قبور احتمالى وجود ندارد.

الف. آيا شرعاً در اين قبرستان متروكه و مخروبه مى‌توان مسجد ساخت؟

پاسخ: در مفروض سؤال، اشكالى ندارد.

ب. اگر در زمين فوق الذكر، به هنگام كندن زمين جهت ساختن پى و اساس ساختمان مسجد، به قبر و استخوان مرده برخورد كرديم، چه بايد بكنيم؟

پاسخ: اگر استخوان بيرون بيايد، بايد آن را دفن كرد.

ج. در قسمتى از اين قبرستان، آثار و علائم قبور، كاملًا پيدا و نمايان است؛ ولى مرده‌اى در آن جا دفن نمى‌شود و قرار است كه دولت اين قسمت را به فضاى سبز يا فضاى آموزشى تبديل كند و فعلًا محل توپ بازى بچه‌ها است و در آن آشغال هم ريخته مى‌شود. آيا در اين بخش مى‌توان مسجد ساخت؟

پاسخ: اگر احتمال داده مى‌شود كه جنازه‌اى در آن قبور باشد كه پوسيده نشده و شكلش به هم نخورده، در صورتى كه ساختن مسجد مستلزم نبش آن قبور باشد، ساختن مسجد جايز نيست.