1. ابليس، دشمن بيرونى‌

آياتِ بيانگر دشمنى ابليس با انسان به سه دسته قابل تقسيم هستند كه هريك به ترتيب به سير دشمنى اين موجود شرور با انسان اشاره دارند:

الف- مرحله آفرينش آدم (ع) و تمرد از امر الهى سجده بر وى؛

ب- مرحله سكونت آدم و حوا (عليهماالسلام) در بهشت و وسوسه مكر براى رانده شدن از آن؛

ج- دشمنى با آدم (ع) در دنيا براى انحراف از صراط مستقيم.

بر اساس آيه (فَقُلْنا يا آدَمُ إِنَّ هذا عَدُوٌّ لَكَ وَ لِزَوْجِكَ فَلا يُخْرِجَنَّكُما مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقى‌): «پس گفتيم:" اى آدم! در حقيقت، اين [ابليس‌] براى تو و همسرت دشمنى [خطرناك‌] است؛ زنهار تا شما را از بهشت به در نكند تا تيره‌بخت گردى".»،[1] از سوى خداوند دشمنى ابليس با آدم در بهشت به وى اعلام شده است.

دشمنى در مرحله آفرينش‌

چنان كه در آيات قرآنى مى‌خوانيم، خاستگاه دشمنى ابليس با انسان به داستان آفرينش آدم باز مى‌گردد؛ يكى از مسائلى كه در داستان آدم و ابليس بيان شده، خوددارى ابليس از سجده براى آدم است؛ در آيات (فَسَجَدَ الْمَلائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلَّا إِبْلِيسَ أَبى‌ أَنْ يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ قالَ يا إِبْلِيسُ ما لَكَ أَلَّا تَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ‌)[2] با ساختار تاكيد در تاكيد، به سجده تمام ملائكه جز ابليس بر آدم تصريح شده است.

[1]. طه: 117.

[2]. حجر: 30- 32:« پس فرشتگان همگى يكسره سجده كردند؛ جز ابليس كه خوددارى كرد از اينكه با سجده‌كنندگان باشد؛ فرمود:" اى ابليس! تو را چه شده است كه با سجده‌كنندگان نيستى؟".»