آسمان و زمين‌

از منظر آيه (أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ وَ كَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ وَ مَنْ يُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُكْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ما يَشاءُ)[1] تمام هستى به استثناى برخى از انسان‌ها، پيوسته براى خداوند سجده مى‌كنند؛ نيكوترين وجه معناشناسى سجود در اين آيه، مطيع بودن موجودات نسبت به خداوند است؛ همچنين آياتى چون (ثُمَّ اسْتَوى‌ إِلَى السَّماءِ وَ هِيَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِيا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قالَتا أَتَيْنا طائِعِينَ‌)[2]، (بَدِيعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ إِذا قَضى‌ أَمْراً فَإِنَّما يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ‌)[3]، (ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَهِيَ كَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ‌)[4]، (تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِيهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كانَ حَلِيماً غَفُوراً)[5]، (فَفَهَّمْناها

[1]. حج: 18:« آيا ندانستى كه خداست كه هر كس در آسمان‌ها و هر كس در زمين است و خورشيد و ماه و[ تمام‌] ستارگان و كوه‌ها و درختان و جنبندگان و بسيارى از مردم براى او سجده مى‌كنند و بسيارى‌اند كه عذاب بر آنان واجب شده است و هر كه خدا را خوار كند او را گرامى دارنده‌اى نيست، چرا كه خدا هر چه بخواهد انجام مى‌دهد».

[2]. فصلت: 11:« سپس آهنگِ‌[ آفرينشِ‌] آسمان كرد، و آن بخارى بود. پس به آن و به زمين فرمود: خواه يا ناخواه بياييد. آن دو گفتند: فرمان‌پذير آمديم».

[3]. بقره: 117:«[ او] پديد آورنده آسمانها و زمين‌[ است‌] و چون به كارى اراده فرمايد، فقط مى‌گويد:[ موجود] باش؛ پس‌[ فوراً موجود] مى‌شود».

[4]. بقره: 74:« سپس دل‌هاى شما پس از اين‌[ رويداد] سخت گرديد؛ همانند سنگ، يا سخت‌تر از آن؛ چرا كه از برخى سنگ‌ها، جوى‌هايى بيرون مى‌زند، و پاره‌اى از آنها مى‌شكافد و آب از آن خارج مى‌شود، و برخى از آنها از بيم خدا فرومى‌ريزد، و خدا از آنچه مى‌كنيد غافل نيست».

[5]. اسرا: 44:« آسمان‌هاى هفتگانه و زمين و هركس كه در آنهاست او را تسبيح مى‌گويند، و هيچ چيز نيست مگر اينكه در حال ستايش، تسبيح او را مى‌گويد، ولى شما تسبيح آنها را درنمى‌يابيد. به‌راستى كه او همواره بردبار[ و] آمرزنده است».