آخرت و نعمت‌ها و عذاب دردناك آن را بسيار، ياد كن؛ زيرا اين امر، تو را به دنيا، بى‌اعتنا مى‌سازد و آن را در نظرت، بى‌مقدار مى‌كند.

آسيب‌شناسى زهد

امور مرتبط با كمال انسان، صورت‌هاى گوناگونى دارند كه تنها يكى از آنها درست‌ترين و منطقى‌ترين آنها است و بقيه با افراط يا تفريط، همراه‌اند. زهد نيز از اين دايره، مستثنا نيست و از اين رو، نيازمند آسيب‌شناسى است تا از فهم نادرست و زياده‌روى و كج‌روى در آن، اجتناب گردد.

حساسيت بحث از آن رو است كه دنيايى كه از زهد و ترك محبّت آن و گريز از فريبش سخن مى‌گوييم، تنها بسترِ كسب آخرت است و كوچك‌ترين خطا در برخورد با دنيا، چه در جانب افراط، و چه درجانب تفريط، به زيان آخرت، تمام خواهد شد و اين نكته مى‌طلبد كه از روشنگرى روايات در اين باب، بهره گيريم و در مسير، دائماً از چراغ عقل استفاده كنيم تا راه را از چاه بشناسيم.

از پيامبر خدا (ص) در اين باره نقل شده كه فرمود:

طُوبى لِمَن تَواضَعَ للهِ- عَزَّ ذِكرُهُ-، وَ زَهِدَ فيما أحَلَّ لَهُ مِن غَيرِ رَغبةٍ عَن سُنَّتى، وَ رَفَضَ زَهرَةَ الدُّنيا مِن غَيرِ تَحَوُّلٍ عَنْ سُنَّتى.[504]

خوشا به حال آن كه براى خداى والا ياد، فروتنى كند و از آنچه برايش حلال است، كناره گيرد، بى آن كه از سنّت من، روى گردانَد، و جلوه دنيا را كنار بگذارد، بى آن كه از سنّت من، منحرف شود.

در اين حديث شريف، به سه نكته اساسى در باب زهد، اشاره شده است:

اوّل، انگيزه زهد است كه خوب است براى تواضع و ادب در برابر خداى متعال باشد و لازمه اين رغبت به خداوند، بى‌رغبتى به غير اوست.

دوم، حلال‌هاى دنيا و زينت‌هاى آن نيز نبايد مايه دلبستگى و رغبت انسان باشد هر چند حرام‌هاى دنيا سزاوار اجتناب كلى و كامل هستند و بايد از رغبت به آن‌ها، به شدّت، خوددارى شود.

[504]. تحف العقول، ص 30.