امام صادق (ع) در بيان مهارت‌هاى دانش‌آموزى فرموده است كه انسان، بيشتر بايد شنونده باشد تا گوينده، و هنر خوب گوش كردن را بداند، همان گونه كه به خوب سخن گفتن، اهمّيت مى‌دهد، و سخن كسى را قطع نكند.[365] بنا بر اين، خوب گوش كردن، هنرى است كه براى موفّقيت در تحصيل، بايد آن را آموخت.

نگارش‌

نگاه داشتن دانش، مهم‌تر از كسب آن است. دانش، فرّار است و اگر به درستى حفظ نشود، فراموش خواهد شد. لذا بايد دانش را در بند كشيد تا از ذهن، خارج نشود و راه آن نيز، ثبت و يادداشت كردن آن است. امام صادق (ع) تصريح كرده كه دانش، جز با يادداشت، به خاطر سپرده نمى‌شود:

اكتُبوا فَإِنَّكم لا تَحفَظونَ حَتّى تَكتُبوا.[366]

بنويسيد، كه تا ننويسيد، آن را به خاطر نخواهيد سپرد.

روزى رسول خدا (ص) فرمود: «دانش را در بند كنيد».

از ايشان پرسيدند: در بند كردن دانش، چگونه ممكن است؟

فرمود: «با نگارش آن».[367]

در روايتى نقل شده كه وقتى پيامبر خدا (ص) مطلبى علمى را براى كسى بيان مى‌فرمود، از وى مى‌پرسيد: «آيا [براى نوشتن آن،] دوات، همراه دارى؟».[368]

همچنين روزى امام حسن مجتبى (ع)، پسران خود و برادرزادگانش را جمع كرد و به آنان فرمود: «شما كوچك‌ترهاى اين نسل و بزرگ‌ترهاى نسل آينده‌ايد. پس دانش بياموزيد. هركس نمى‌تواند دانسته‌هاى خود را حفظ كند، آن را بنويسد و در خانه بگذارد».[369]

[365]. ر. ك: همان، ح 940.

[366]. همان، ح 949.

[367]. همان، ح:« قالَ رَسولُ الله: قَيدُوا العِلمَ. قُلتُ: و ما تَقييدُهُ؟ قالَ: كتابَتُهُ».

[368]. همان، ح 946:« عنه لِهِلالِ بنِ يسار، حينَ قَرَّرَ لَهُ العِلمَ وَ الحِكمَةَ: هَل مَعَك مَحبَرَةٌ؟

[369]. همان، ح 948.