مرواريدهاى ساختگى‌

عبد الهادى مسعودى‌

درآمد

هرگاه چيز باارزشى در اجتماع، يافت شود و مردم به آن رغبت بورزند، نمونه‌هاى بدلى آن، نيز پديد مى‌آيد. حديث، از زمره باارزش‌ترين محصولات فرهنگى از صدر اسلام تاكنون بوده است؛ زيرا هر مسلمانى به ره‌نمودها و سخنان پيشوايان خود، علاقه‌مند است و چون كارايى و سودمندى عمل به آن‌ها را در زندگى خود تجربه كند، شيفتگى‌اش بيشتر مى‌شود. اين ارزش عملى، همراه تقدّس و والايى گويندگان آن، حديث و حديث‌گويى را بر قلّه جامعه نوين اسلام نشانْد و افراد بسيارى را به سوى آن كشانْد.

افزون بر حقيقت‌دوستان و عالمان، دنياپرستان نيز به انگيزه تقويت قدرت، زراندوزى و كسب اعتبار اجتماعى و سياسى، به حديث، روى آوردند. دسته دوم، حديث‌سازان عالم‌نمايى را به خدمت گرفتند تا براى رسيدن به اهداف نامقدّسشان، سخنانى شبيه سخنان پيشوايان دينى بسازند و آن‌ها را نشر دهند؛ امّا خوش‌بختانه، امامان هميشه بيدار شيعه و شاگردان دانشمند ايشان، ساختگى بودن بسيارى از اين احاديث را كشف و بر ملا كردند و از ره‌گذر نقد و رويارويى مستقيم با سازندگان آن‌ها، ميراث حديث را پاس داشتند؛ امّا محدوديت‌هاى ايجاد شده براى امامان و پيروان ايشان، و نيز پراكندگى جغرافيايى و جمعيتى جاعلان، بخشى از احاديث جعلى را تا قرن‌ها، همچنان پوشيده نگه داشته است و از اين رو، شناسايى و پرهيز از عمل به آن‌ها، وظيفه مسلمانان و در رأس آنان، حديث‌شناسان است.