ديگر دانشمندان، ممتاز گردد. خوش‌بختانه، تعدادى از كتاب‌هاى او هم باقى مانده كه همواره، در شمار آثار پُر مراجعه و در چاپ و انتشار، پُرشمارگان، بوده است. برخى از اين آثار او، عبارت‌اند از: صفات الشيعة، خصال، ثواب الأعمال، عِقاب الأعمال، عيون أخبار الرضا (ع)، الأمالى، التوحيد، علل الشرائع، فضائل الشيعة، كمال الدين و تمام النعمة، معانى الأخبار و جامع‌ترين و مشهورترين اثر او، كتاب من لايحضره الفقيه.

آفتاب عمر پُربركت شيخ صدوق، به سال 381 ق، در شهر رى، غروب يافت. امروزه، آرامگاه او، معروف به «مقبره ابن بابويه»، در شهر رى، زيارتگاه شيعيان اهل بيت (عليهم السلام) است.

6. شيخ طوسى، پيشواى اماميه‌

اميران آل بويه، در قرن‌هاى چهارم و پنجم هجرى، توانستند در بدنه حكومت عبّاسيان، نفوذ كنند و مناصب اصلى حكومت را از آنِ خود گردانند. گفته شده كه آنان، شيعه و يا متمايل به شيعه بوده‌اند و بيشتر وزيران آن‌ها نيز علاقه وافرى به توسعه دانش داشتند. از اين رو، در دوران ايشان، فضاى مناسبى براى عالمان دينى به وجود آمد. دانشمندان شيعه و سنّى هم از فرصت به وجود آمده، نهايت استفاده را بردند و به تأليف كتاب‌هايى در علوم اسلامى و تدريس پرداختند. در اين ميان، شيعيان، از اين فرصت، بيشتر استفاده كردند؛ چرا كه اين، نخستين بارى بود كه شيعيان، در سطح فراگير، در بدنه حاكميت، به ايفاى نقش مى‌پرداختند.

عالمان بسيارى در اين دوره به فعاّليت‌هاى علمى پرداختند كه برخى از آن‌ها عبارت‌اند از: شيخ صدوق، ابن قولويه قمى، شيخ مفيد، سيد رضى، سيد مرتضى و شيخ طوسى.

بى‌ترديد، يكى از ستارگان تابناك آسمان دانش در اين دوره، شيخ طوسى است. نام او، محمّد بن حسن و مشهور به «ابو جعفر طوسى» بوده است. اين محدّث بزرگ، در رمضان سال 385 هجرى،[226] در خراسان، چشم به جهان گشود و

[226]. رجال ابن داوود، ص 306، ش 1327.