گفت: پس از من چه میپرستید؟ گفتند: خدای تو و خدای آبای تو، ابراهیم، اسماعیل و اسحاق را که خدای یگانه است، پرستش میکنیم و ما تسلیم او هستیم. بیشک اسماعیل، عموی یعقوب بود نه پدر وی، زیرا یعقوب فرزند اسحاق است که برادر اسماعیل بود. با این وضع، اولاد یعقوب، اسماعیل را که عموی یعقوب بود، پدر خواندهاند، یعنی کلمه «اب» را درباره وی به کار بردهاند؛ با وجود این دو نوع استعمال (که گاهی در مورد پدر و گاهی در مورد عمو استعمال میشود)، جای این احتمال هست که مقصود از اب در آیات مربوط به هدایت آزر، عمو باشد. خصوصا به قرینه اجماع و اتفاقی که مرحوم مفید نقل کرده است و شاید علّت پدر خواندن ابراهیم این بوده که مدّتها سرپرستی ابراهیم را بر عهده داشته است، از این نظر ابراهیم پیوسته با چشم پدری به او مینگریست.
قرآن آزر را پدر ابراهیم نمیداند
برای آن که نظر قرآن را درباره نسبت آزر با ابراهیم روشن سازیم، لازم است که به توضیح دو آیه بپردازیم: 1. محیط عربستان در پرتو فداکاریهای پیامبر اسلام، با نور ایمان و اسلام روشن گردید و اکثر مردم از صمیم دل ایمان آوردند و فهمیدند که سرانجام شرک و بتپرستی دوزخ و عذاب است. آنان اگر چه از ایمان خود خوشحال و مسرور بودند، ولی خاطره تلخ بتپرست بودن پدران و مادرانشان، آنان را رنج میداد. استماع آیاتی که زندگانی مشرکان را در روز رستاخیز تشریح میکرد، بر ایشان رنجآور بود. برای از بین بردن این تألم روحی، از پیامبر گرامی صلی اللّه علیه و آله و سلّم درخواست کردند: آن حضرت درباره پدران کافر آنها که با حالت کفر و شرک از دنیا رفتهاند؛ طلب مغفرت کند، هم چنان که ابراهیم، درباره «آزر» همین عمل را انجام داد، آیه زیر در پاسخ تقاضای آنان نازل گردید: برای پیامبر و افراد با ایمان شایسته نیست که برای مشرکان طلب آمرزش کنند، آنگاه که