میکنم و برای این نافرمانی باید مدتی از من دوری کنی. روح بزرگ و سینه باز ابراهیم، بدگوییهای آزر را در خود هضم کرد و چنین پاسخ داد: «سلام علیک سأستغفر لک ربّی؛ درود بر تو ای پدر و من برای تو، طلب آمرزش خواهم کرد.» چه پاسخی بهتر از این بیان و چه گفتاری نرمتر و دلپذیرتر از این کلام.
آیا آزر پدر ابراهیم بوده است؟
ظاهر آیات یاد شده و همچنین آیه 115، از سوره توبه و چهارده از سوره ممتحنه بیانگر این است که آزر پدر ابراهیم بوده و ابراهیم نیز وی را پدر میخوانده است، ولی پدر بودن آزر بتپرست، با اتفاق دانشمندان شیعه که پدران پیامبر اسلام و تمام پیامبران، موحد و خداشناس بودند، سازگار نیست. دانشمند عالی قدر «مفید» [1] مطلب مزبور را، مورد اتفاق و اجماع علمای امامیه دانسته است. حتی بسیاری از دانشمندان سنّی نیز در این مورد، با آنان هم رأی میباشند. در این صورت، تکلیف ظواهر آیات یاد شده چیست و چگونه باید مشکل را حل کرد؟ بسیاری از مفسران میگویند: کلمه «اب» معمولا در زبان عرب در مورد پدر به کار میرود، ولی مورد استعمال آن منحصر به پدر نیست و گاهی در لغت عرب و اصطلاح قرآن، در مورد عمو نیز به کار میرود، چنان که در آیه زیر، لفظ «اب» به معنی عمو به کار رفته است: إِذْ قالَ لِبَنِیهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِی قالُوا نَعْبُدُ إِلهَکَ وَ إِلهَ آبائِکَ إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ [2]؛ هنگامی که یعقوب به فرزندان خود
نظر این گروه منحصر به آفریننده یا گرداننده جهان نیست، بلکه اگر کاری از کارهای خدا به او واگذار گردد، صحیح است او را خدا بنامند، مانند حائز بودن مقام «مغفرت» و «آمرزش گناه» و یا مقام «شفاعت» و غیره. [1]. شیخ مفید، اوائل المقالات، ص 12. [2]. بقره (2) آیه 133.