ب) طلوع و غروب اجرام آسمانی و حرکت منظمشان گواه بر این است که آنها همگی زیر فرمان میباشند و خود در چنگال قوانینی که بر آنها حکومت میکند قرار گرفتهاند و پیروی از قوانین منظم، خود گواه بر ضعف و ناتوانی آنهاست و چنین موجودات ضعیف، نمیتوانند بر پهنه هستی و یا حوادث زمینی حاکم باشند و اگر هم موجودات زمینی از نور آنها بهرهمند میشوند، دلیل بر ربوبیّت آنها نیست، بلکه گواه بر این است که این موجودات به فرمان مقام بالاتر، در برابر حوادث زمینی انجام وظیفه میکنند. به عبارت دیگر، این مطلب گواه بر انسجام موجودات جهان و همبستگی آنها با یکدیگر است. ج) هدف از حرکت این موجودات چیست؟ آیا هدف این است که از نقص به جانب کمال بروند و یا بالعکس، دوّمی قابل تصور نیست و بر فرض تصور، معنا ندارد مربّی و کارگردان موجودات، از مرحله کمال به سوی نقص و نیستی برود و فرض نخست، خود گواه بر وجود مربّی دیگری است که این موجودات به ظاهر پرتوان را، از مرحلهای به مرحله کاملتری میرساند و در حقیقت او ربّ و پروردگار است که این اجرام و آنچه در زیر آنها قرار دارند، همه را به سوی کمال میرساند.
روش پیامبران در بحث و مناظره
همان طور که گفتیم، ابراهیم پس از خروج از غار، با دو گروه منحرف از جاده توحید روبهرو گردید: 1. بتپرستان. 2. پرستندگان اجرام آسمانی. بحث ابراهیم را با گروه دوم شنیدیم؛ اکنون باید دید که وی چگونه با بتپرستان به مناظره برمیخیزد. تاریخ پیامبران نشان میدهد که آنان اصلاحات خود را در آغاز کار، از بستگان خود آغاز میکردند و سپس شعاع دعوت خود را گستردهتر میساختند؛ چنان که