هان ای مردم! حاضران به غایبان برسانند، بعد از من پیامبری نیست و پس از شما مسلمانان امتی نیست. [1] ای مردم! بدانید من امروز اعلام میکنم که کلیه مراسم و عقاید دوران جاهلی را زیر پای خود نهاده، بطلان آن را به اطلاع شما میرسانم. [2] در این موقع پیامبر سخنان خود را قطع کرد و در حالی که با انگشت سبابه (انگشت شهادت) به آسمان اشاره میکرد، گفت: بار الها پیامهای تو را رسانیدم. سپس پیامبر با گفتن سه بار «اللهم اشهد» گفتار خود را به پایان رسانید. پیامبر، تا غروب روز نهم در عرفه توقف کرد. وقتی خورشید در افق مغرب پنهان گشت و هوا کمی تاریک شد بر شتر خود سوار شد و قسمتی از شب را در «مزدلفه» و فاصله طلوع فجر و آفتاب را در مشعر به سر برد. روز دهم، رهسپار «منی» گردید و مراسم «رمی جمره»، قربانی و «تقصیر» را انجام داده، برای انجام مراسم دیگر حج عازم مکه گردید و بدین وسیله مناسک حج را به مردم آموخت. گاهی در لسان حدیث و تاریخ، این سفر تاریخی را «حج وداع» و گاهی «حج بلاغ» و «حج اسلام» مینامند و هر کدام از این نامها روی مناسبتی است که وجه آن برای افراد بصیر پنهان نیست. در پایان، این نکته را متذکر میشویم که مشهور میان محدثان این است که پیامبر این خطبه را در روز عرفه ایراد فرموده است، ولی برخی [3] معتقدند که این خطبه در روز دهم «ذی الحجّه» ایراد شده است.
تکمیل دین
خلافت از نظر دانشمندان شیعه، یک منصب الهی است که از جانب خداوند به بافضیلتترین و شایستهترین و داناترین امت داده میشود. مرز روشن و حد
[1]. صدوق، الخصال، ج 2، ص 84. [2]. بحار الانوار، ج 21، ص 405. [3]. الطبقات الکبری، ج 2، ص 184.