یکی از افتخارهای امیر مؤمنان، این است که در تمام نبردها ملازم رکاب پیامبر و پرچم‌دار وی در جنگ‌های اسلامی بوده است، جز در غزوه «تبوک» که به دستور پیامبر در مدینه باقی ماند و در این جهاد شرکت نکرد، زیرا پیامبر به خوبی می‌دانست که منافقان و برخی از افراد قریش به دنبال فرصت می‌گردند تا در غیاب پیامبر، وضع را دگرگون سازند و حکومت نوبنیاد اسلامی را واژگون کنند و این فرصت در صورتی امکان‌پذیر است که پیامبر و یاران گرامی وی به مقصد دوری بروند و ارتباط آنان با مرکز قطع شود.
تبوک، دورترین نقطه‌ای بود که پیامبر در طی غزوات خود به آنجا مسافرت نمود.
پیامبر کاملا احساس کرد که در غیاب او ممکن است گروه‌های ضد اسلامی، اوضاع را دگرگون سازند و هم‌فکران خود را از نقاط مختلف حجاز گردآورده، متشکل شوند.
او با اینکه «محمد بن مسلمه» را جانشین خود در مدینه قرار داده بود، ولی به علی علیه السّلام فرمود:
تو سرپرست اهل بیت و خویشاوندان من و گروه مهاجری و برای این کار جز من و تو، کسی دیگر شایستگی ندارد.
اقامت امیر مؤمنان در مدینه توطئه‌گران را بسیار ناراحت ساخت، زیرا فهمیدند که با وجود علی و مراقبت‌های پی‌گیر او، دیگر نمی‌توانند نقشه‌های خود را پیاده کنند. از این رو، برای بیرون رفتن علی از مدینه نقشه‌ای ریختند و شایع کردند که با اینکه پیامبر با کمال میل علی را برای شرکت در جهاد دعوت کرد، ولی او از جهت دوری راه و شدت گرما، از شرت در این نبرد مقدس امتناع کرد. علی علیه السّلام برای ابطال تهمت آنان به محضر پیامبر شرف‌یاب گردید و جریان را با آن حضرت در میان نهاد. پیامبر، کلمه تاریخی خود را که از دلایل واضح و روشن امامت و جانشینی بلافصل او پس از پیامبر است؛ درباره او چنین فرمود: