خوانندگان گرامی باید در این قسمت به نوشتههای علمای عقاید و مذاهب مراجعه کنند. [1] این شوراها راه و روش زندهای است که از پیامبر گرامی به یادگار مانده است. روش او به قدری آموزنده و مؤثر بود که خلفای اسلام پس از فوت پیامبر از شیوه او پیروی میکردند و از افکار بلند امیر مؤمنان در امور نظامی و مشکلات اجتماعی استقبال کامل به عمل میآوردند. [2] شورای نظامی
پیامبر در انجمن بزرگی که افسران و سربازان دلیر ارتش اسلام در آنجا گرد آمده بودند، با ندای رسا فرمود: افسران و سربازان، نظرهای خود را در خصوص شیوه دفاع از حریم آیین یکتاپرستی که از جانب ارتش قریش تهدید میشود، بیان کنید. «عبد اللّه بن ابی»، که از منافقان مدینه بود، نظریه قلعهداری را پیشنهاد کرد؛ یعنی مسلمانان از مدینه بیرون نروند، مردان در کوچهها تن به تن نبرد کنند و زنان از بالای بامها و برجها به روی دشمن سنگ بریزند. او سخن خود را چنین آغاز کرد: ما در گذشته از طریق قلعهداری استفاده میکردیم و زنها از بالای بامها ما را یاری میکردند. از همین رو، شهر «یثرب» هنوز دست نخورده باقی مانده و دشمن تاکنون بر آن مسلط نشده است. هرگاه ما برای دفاع از این شیوه استفاده کردیم پیروز گشتیم و هر موقع از شهر بیرون رفتیم، آسیب دیدیم. پیران و سالخوردگان از مهاجر و انصار این نظر را تأیید میکردند، ولی جوانان خصوصا آنان که در نبرد بدر شرکت نکرده بودند و فکر نبرد در دماغ میپروراندند، با
[1]. «ر. ک: جعفر سبحانی، مشورت از نظر قرآن و نهج البلاغه». در این کتاب اسرار مشورت رسول گرامی با دانش گسترده و مصونیت خطاناپذیری که دارد، تشریح شده است. [2]. نهج البلاغه، خطبه 1.