بسیاری از مشرکان به الهام از یهود، میگفتند که چرا قرآن محمد به طور تدریج نازل میگردد؟ چرا مانند تورات و انجیل، یک جا فرو فرستاده نمیشود؟ قرآن عین اعتراض آنها را نقل کرده و میفرماید: کافران میگویند: چرا این قرآن یک جا نازل نمیگردد. در پاسخ اعتراض آنان بگو: کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ؛ برای اینکه با آن، دل تو را آرام و محکم نگاه داریم. [1] قرآن به این ایراد، کمال توجه را نموده و مسأله «نزول تدریجی» قرآن را روشن ساخته است و خاورشناسان مغرض را با منطق نیرومند خود خلع سلاح کرده است.
قرآن و نزول تدریجی
تاریخ قطعی نزول قرآن و مضمون آیات سورههای آن، گواهی میدهد که آیات و سورههای قرآن، به طور تدریج نازل شدهاند. با مراجعه به خصوصیات محیط «مکّه و مدینه» میتوان آیات مکی را از مدنی بازشناخت؛ مثلا آیات مربوط به مبارزه با شرک و بتپرستی و دعوت مردم به خدای یگانه و روز بازپسین را، باید آیات مکی و آیات مربوط به احکام و دعوت به جهاد را مدنی دانست، زیرا در مکّه طرف سخن، مشرکان بتپرست بودند که یگانگی خدا و روز رستاخیز را انکار میکردند و آیاتی که درباره این موضوع سخن میگوید، در این محیط نازل شدهاند. در حالی که در مدینه روی سخن با افراد با ایمان و گروه یهود و نصاری بود و یکی از کارهای مهم رسول خدا، «جهاد» در راه خدا بود. از این رو باید آیات مربوط به احکام و فروع و آیین یهود و نصاری و دعوت به جهاد و کوشش و جانبازی در راه خدا را، آیات مدنی دانست. بسیاری از آیات، با حوادث و رویدادهایی که در زمان رسول خدا رخ میداد، ارتباط مستقیم دارند و این حوادث همان شأن نزولها است که آگاهی از آنها مایه