شکی نیست که تاریخ در صفحه‌های خود، نقاط روشن و تاریک اقوام پیشین را به عنوان عبرت ضبط کرده است، ولی در تمام قرون، حب و بغض، مسامحه، سهل انگاری، اظهار ابتکار، بی‌سابقه‌گویی، اظهار قدرت در نویسندگی و ده‌ها عامل دیگر، در تدوین تاریخ دخالت داشته و حقایق را با افسانه و دروغ به هم آمیخته است و این خود مشکلی است برای تاریخ‌نگار که باید با موازین علمی و ممارست کامل با تاریخ، راست و دروغ را از هم تشخیص دهد.
عوامل گذشته در تدوین تاریخ اسلامی نیز مؤثر بوده است، دست‌های مرموزی در تحریف حقایق، در کار بوده و احیانا از جانب دوستان به منظور تجلیل و تعظیم از مقام پیامبر گرامی صلی اللّه علیه و آله و سلّم پیرایه‌هایی به آن بسته شده است که آثار ساختگی از جبین آن‌ها نمایان است.