«نادر بن بدیع الزمان قاجار استرآبادی»

1242-1303ه-.ق.

«نادر میرزا» فرزند «بدیع الزمان»، از نوادگان «فتحعلی شاه قاجار» است. او شاهزاده ای با سواد و پژوهشگر بود.

از آنجا که سکونت ایل قاجار، در «استرآباد» بود، بنابراین دانشمندان آنان را نیز می توان در زمره ی دانشمندان «جرجان» و «استرآباد» برشمرد.

نادر میرزا نیز در «استرآباد» به دنیا آمد. لیکن پدرش به دستور «محمد شاه» در «تبریز» زندانی شده بود، از این رو در 15 سالگی مجبور شد به «تبریز» نقل مکان کند.

او در «تبریز» نزد علما و دانشمندان آن سرزمین، مانند: «ملا محمود تسوجی» متوفای 1295ه-.ق. تحصیل کرد. پس از آن در خدمت درباری و دولتی وارد شد. مدتی عهده دار حکومت خلخال و سراب بود. بعد امور مالیاتی «تبریز» را به دست گرفت.

در زمان «مظفر الدین میرزا»، اداره ی نظمیه به او واگذار گردید. لیکن به سال 1298ه-.ق. «محمدرحیم خان قاجار دولو»، وقتی به منصب سپهسالاری «آذربایجان» رسید، نادر میرزا را توقیف و اموالش را ضبط کرد.

وی پس از آزادی، ندیم باشی مظفر الدین میرزا شد. مدتی نیز داروغه ی بازار «تبریز» بود. سرانجام در سال 1303ه-.ق.، و در سن 61 سالگی بدرود حیات گفت.

آثار:

1. تاریخ تبریز

به نظر می رسد، این کتاب تاریخی، غیر از کتاب «تاریخ و جغرافی تبریز» است؛ زیرا برخی منابع مانند: «محمدعلی تربیت»، این کتاب را جداگانه برشمرده و زبان آن را فارسی خالص دانسته است.

نسخه های خطی:

هیچ نسخه ی خطی به دست نیامد.

نسخه های چاپی:

چاپ نشده است.

2. تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز (تاریخ تبریز) (تاریخ ثریا) (تاریخ نادری)

کتاب «تاریخ و جغرافی تبریز»، اثر مفصلی از تاریخ و معرفی آثار، اماکن و شخصیت های «تبریز» است.

این اثر ارزشمند، ضمن بیان تاریخ مختصری از «تبریز»، به معرفی محله ها، قنات ها، مساجد، مدارس، اماکن تاریخی، قبایل و شخصیت ها پرداخته است.

نسخه های خطی:

آقای «طباطبایی مجد»، مصحح کتاب «تاریخ و جغرافی تبریز» در خصوص نسخه های خطی آن گزارش می دهد:

1 نسخه ی اصلی به خط مولف، در نزد خاندان وی (آراسته) در «تبریز» بود. پس از تحقیقاتی مشخص شد که همراه با دیگر آثار مولف به یک مجموعه دار انگلیسی فروخته شده و ظاهراً در «لندن» و نزد شخص ناشناسی است.

1 نسخه ی خطی نزد «ادیب السلطنه سمیعی» در «تبریز» بود. وی نیز اوراق پراکنده ی آن را در «کتابخانه ی تربیت تبریز» یافته و تنظیم کرده است.