26. کتابی درباره ی نفس

نسخه های خطی:

هیچ گزارشی از نسخ خطی آن در دست نیست.

نسخه های چاپی:

چاپ نشده است.

27. المائه فی صناعه الطب (صد باب) (دیوان طب)

این کتاب مشهورترین و بزرگ ترین نوشته ی ابوسهل جرجانی است. صد باب، در واقع یک دایرهالمعارف بزرگ پزشکی محسوب می گردد.

کتاب المائه، در صد بخش تنظیم شده است. ابوسهل به هر بخش از بخش های صدگانه کتاب یک عنوان و نام انتخاب کرده است. وی درباره ی سبک نگارش و وجه تسمیه ی آن می گوید:

من هر بخش را به گونه ی کتاب جداگانه ای نوشتم تا استفاده از هریک از این بخش ها به شکل مستقل امکان داشته باشد.

در این اثر بر خلاف کتاب «الطب الکلی» مسائل عمومی پزشکی، بیش از دو سوم آن را در برمی گیرد و درباره ی علاج بیماری ها، از برگ 199 تا آخر سخن گفته است.

ترتیب بخش درمانی این کتاب نیز مانند مقاله دوم الطب الکلی است. با این تفاوت که در المائه، مباحث درمان برخی از بیماری های عمومی پیش از بخش درمان دردهای مربوط به عضو مشخص آمده است.

ابوسهل در المائه نیز به ذکر آثار و نحوه ی ترکیب داروها پرداخته و به بخش شناسایی و شرح نشانه های بیماری بسیار کم توجه کرده است.

بر این کتاب حاشیه ها و تعلیقاتی نیز نوشته اند. برخی از آنها بدین شرح هستند:

حاشیه ی «ابن تلمیذ» پزشک نامدار با عنوان «الحواشی علی کتاب المائه» و تعلیق وی با عنوان «تعالیق استخرجها من الکتاب المائه للمسیحی»، حاشیه ی «نعمان بن ابی الرضا اسرائیلی» به نام «الحواشی النعمانیه و المقاصد الطبیه» که در 1959م. به کوشش «قدری شرفی» در «حیدرآباد دکن» به چاپ رسید.

نسخه های خطی:

1 نسخه ی خطی در «کتابخانه ی نور عثمانیه» به شماره 3557 نگهداری می شود که کهن ترین نسخه ی این کتاب محسوب می گردد.

گویا کتابت این نسخه به زمان حیات مولف بازمی گردد. نسخه دارای 40 کتاب از 100 کتاب مولف را داراست و مرتب نیست.

1 نسخه ی خطی در «کتابخانه ی خانقاه احمدیه» «شیراز»، کتابت سده 6 و 7ه-.ق. موجود است.

1 نسخه ی خطی در «کتابخانه ی بادلین» کتابت سال 592ه-.ق. موجود است.

1 نسخه ی خطی در «کتابخانه ی مغنیسا (مانیسا) ترکیه» به شماره 1796 کتابت سال 673ه-.ق.، شامل کتاب های 57 تا 100، موجود است.

3 نسخه ی خطی در «کتابخانه ی مجلس شورای اسلامی» به شماره 1/6392 در 457 صفحه، کتابت سده 13ه-.ق.، 1/175 در 256 برگ، کتابت سده 11ه-.ق. و شماره 1/6335 در 502 صفحه، کتابت سال 643ه-.ق.، گویا استنساخ شده از روی نسخه ی اصل مولف توسط «ابن ملکا»، موجود است.

1 نسخه ی خطی در «کتابخانه ی ملی ملک» «تهران» به شماره