«علی بن محمد فصیحی استرآبادی»

000 – 516ه-.ق.

«ابوالحسن علی بن ابی زید» معروف به «ابن ابی زید فصیحی استرآبادی»، عالم، ادیب، استاد و شاعر اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم ه-. ق. است.

او در «استرآباد» دیده به جهان گشود و در همانجا رشد کرد. تحصیلاتش را در زادگاهش آغاز کرد و پس از پایان بردن مقدمات، به حلقه ی درس عبدالقاهر جرجانی، ادیب بزرگ «جرجان»، و دیگر استادان بزرگ آن سامان، پیوست.

فصیحی پس از چند سال تحصیل، به مراتب علمی بلندی دست یافت و شهرتش از مرزهای «جرجان» و «استرآباد» گذشت.

مدتی در زادگاهش کرسی درس برپا کرد و به تعلیم و تربیت شاگردان پرداخت. آنگاه که مقام رفیع استادی را احراز کرد، به سوی «بغداد» رهسپار شد.

در «بغداد» نیز به تدریس ادامه داد و نزد دانشمندان مذاهب مختلف، نام و اعتبار کسب کرد. به همین جهت پس از فوت «خطیب تبریزی»، استادی و مدرسی مدرسه ی نظامیه را به او واگذار کردند.

استادی در مدارس نظامیه، خصوصاً مدرسه ی نظامیه «بغداد»، نیاز به شرایط علمی، ادبی، اخلاقی و مهارت در تدریس داشت که فصیحی استرآبادی از همه ی آنها برخوردار بود.

اما مدرسه ی نظامیه شرط خاص دیگری نیز داشت. این شرط، پیروی کردن از مذهب «شافعی» بود. شاگردان و استادان مدرسه ی نظامیه باید تابع و پیرو مذهب «شافعی» باشند تا بتوانند از امکانات و محیط علمی آن مدرسه ی بهره ببرند. در غیر این صورت آنها را بیرون می کردند.

با توجه به تسلط فصیحی بر احکام و آرای فقهی و اصولی مذاهب پنج گانه، تا مدتی کسی از مذهب فصیحی خبر نداشت. اما با گذشت زمان و در پی تعقیب و تجسس هایی، حاکمیت آن عصر، بر فصیحی سوء ظن پیدا کرد و عاقبت به اتهام «تشیع» از آن مدرسه ی اخراج گردید.