«سید حسن بن محمد استرآبادی (ابن‌شرفشاه)»

000-715 یا 718ه-.ق.

«ابومحمد یا ابوالفضایل سید رکن‌ الدین حسن بن محمد بن شرفشاه علوی حسینی استرآبادی»، عالم، حکیم، فیلسوف، متکلم، ادیب و نحوی قرن هشتم ه-. ق.، حدود سال‌های 625 تا 645ه-.ق. دیده به جهان گشود.

از محل ولادت او مانند سال تولدش، اطلاع دقیقی در دست نیست. این احتمال وجود دارد که در «استرآباد» زاده شد و پس از تحصیل مقدمات و سطوح، رهسپار «مراغه» گردید.

در کتاب «موسوعه اعلام العلما»، تولد وی را به سال 645ه-.ق. در «استرآباد» تعیین کرده است. البته به نوشته ی این منبع، حداقل در خصوص این دانشمند، نمی توان زیاد اعتماد کرد؛ زیرا سید حسن استرآبادی را «شافعی» مذهب و مدرس فقه «شافعی» معرفی می نماید.

این درحالی است که علمای «شیعه»، به دلیل وسعت آگاهی، قادر به تدریس و افتا بر اساس احکام مذاهب پنج گانه هستند. بنابراین افتا یا تدریس در شهری که بیشتر جمعیت آن از پیروان یک مذهب است، برای آنان شرایط بهتری ایجاد می کرد.

به هر حال، با استنباط از نوشته‌های «سیوطی» و «قاضی شهبه»، سید رکن‌ الدین بسیار جوان بود (حدود 30 سالگی) که به عشق کسب دانش عازم «مراغه» شد. علت انتخاب «مراغه»، حضور «خواجه نصیر الدین طوسی» در رصدخانه آن شهر بود.

سید جوان، با هوش و استعداد فراوان خود، توانست در اندک زمانی علوم و فنون روزگار خود را از بزرگترین دانشمند عصر خود فراگیرد. تا جایی که در غیبت «قطب‌ الدین شیرازی»، سرپرستی شاگردان «خواجه نصیر» را به عهده گرفت و به عنوان جانشین استاد و معین او تدریس کرد.

سال 672ه-.ق. «خواجه نصیر»، «مراغه» را به قصد «بغداد» ترک گفت. سید رکن‌ الدین نیز تا آخر عمر، استادش خواجه را همراهی کرد و از او جدا نشد. اما پس از مرگ استادش، در «موصل» رحل اقامت افکند و در «مدرسه ی نوریه» کرسی درس برپاساخت.

سید حسن استرآبادی هنگام اقامت در «موصل»، تولیت اوقاف آن شهر را نیز به عهده داشت. تعدادی از آثارش را در آن شهر به رشته‌ی تحریر درآورد.

گفته می‌شود مدتی در «سلطانیه» زندگی کرد و در «مدرسه‌ی شافعیه» تدریس نمود. هم چنین مدتی در «مدرسه ی شهید ماردین» تدریس کرد.

براساس منابع تاریخی، مبالغ قابل توجهی پول (حدود 1600 تا 1800 درهم) برای قدردانی از مقام علمی سید رکن‌ الدین از سوی حکومت وقت به او پرداخت می‌شد.

چنانچه امثال «رشید الدین فضل‌الله» سفارش اکید در نامه‌ی خود به فرزندش «امیر علی» حاکم «بغداد»، در باب احترام به دانشمندان دارد و با تصریح به پرداخت هدایایی، از سید رکن‌ الدین تکریم ویژه به عمل آورده است.