كاوش‌هاى باستان‌شناسى، نشان داده است كه ديوارهاى مسجد، با پوششى از تزيينات موزاييك، آراسته شده بود.[1685] امروزه بيشتر بخش‌هاى داخلى مسجد، از بين رفته و تنها ديوارهاى بيرونى آن، باقى مانده است.

...

همچنين بيرون از ضلع شمالى مسجد، مناره منحصر به فرد مسجد، جلب توجه مى‌كند كه به دليل شكل ويژه خود، از برجسته‌ترين مناره‌هاى جهان اسلام، به شمار مى‌آيد و تنها مناره مشابه آن كه نمونه كوچك‌ترش است، مناره مسجد ابودلف سامرا مى‌باشد. مناره مسجد جامع سامرا، به‌صورت برج مرتفعى است كه پله‌هاى آن، گرداگرد بيرونى بدنه مناره، قرار دارد و از همين‌رو، به مناره «مَلويه»، شهرت يافته است. اين مناره، روى يك پايه مربع، به طول 33 متر و عرض سه متر، قرار دارد و ارتفاع بدنه آن نيز پنجاه متر است.[1686]

...

...

دو- مسجد ابودُلَف‌

اين مسجد، حدود بيست كيلومترى شمال سامرا، واقع است و در سال 247 ه. ق، به دستور متوكل، در محل شهر متوكليه، ساخته شده است. از نظر نما و معمارى، تا حدود زيادى، شبيه مسجد جامع سامرا، اما كوچك‌تر از آن است. ابعاد آن 213* 135 متر و داراى پانزده ورودى است. اين مسجد نيز همانند مسجد جامع سامرا، داراى يك مناره ملويه است. اما اين مناره، كوچك‌تر از ملويه سامرا مى‌باشد. ارتفاع پايه مربع مناره، 5/ 2 متر، مساحت آن، 2/ 11 مترمربع و ارتفاع بدنه آن، شانزده متر است.[1687]

...

سه- جوسق [يا كوشك‌] خاقانى‌

كاخ معتصم عباسى است كه بقاياى آن در شمال سامرا، واقع است. ساختن اين كاخ،

[1685] . الموسوعة العربية، ج 10، ص 601.

[1686] . همان.

[1687] . همان.