گفتار دوم: زيارتگاه‌هاى شهر بغداد

تاريخچه شهر بغداد

بغداد، پايتخت و بزرگ‌ترين شهر عراق است كه در مركز اين كشور، مجاور رود دجله قرار دارد. درباره وجه تسميه بغداد، اختلاف‌نظر وجود دارد؛ براساس يك نظريه، بغداد از ريشه بابلى «بعل جاد» (پادگان بعل) يا «بعل داد» (خداى خورشيد)، گرفته شده است. اما براساس قول ديگرى، نام بغداد، مركب از دو كلمه «بغ» و «داد»، به معناى «خداداد» يا «هديه خداوند» است.

گرچه شهر اسلامى بغداد، در دوره عباسى ساخته شد، اما شواهد نشان مى‌دهد كه در اين محل تجمع‌هاى مسكونى متعددى وجود داشته كه پيشينه آنها، به سال‌ها پيش از اسلام (دست‌كم از نيمه دوم هزاره سوم پيش از ميلاد) برمى‌گردد.

پس از روى كار آمدن عباسيان در قرن دوم هجرى و انتقال مركز خلافت از شام به عراق، منصور (دومين خليفه عباسى) تصميم گرفت پايتخت جديدى براى خود بسازد. او منطقه بغداد را انتخاب كرد و دستور داد شهر جديد را در اينجا بسازند. كار ساخت بغداد، در سال 145 ه. ق، آغاز شد و در سال 149 ه. ق، به پايان رسيد. شهر به شكل دايره‌اى ساخته شد كه در نوع خود، كم‌نظير بود. براى حفاظت از شهر، باروى مستحكمى گرداگرد آن كشيده شد كه داراى چهار دروازه بود.

بر اثر افزايش جمعيت بغداد، محلات ديگرى در حاشيه و اطراف شهر، شكل گرفت؛ از جمله روستاى كرخ در جنوب بغداد كه به محله بزرگى، تبديل شد و منصور، بازارهاى بغداد را به آنجا منتقل كرد. همچنين محله رصافه كه توسعه چشمگيرى يافت و پيرامون آن نيز، بارويى ساخته شد. در دوره‌هاى بعدى، مساجد، مدارس، بيمارستان‌ها و بناهاى معمارى ديگرى نيز در بغداد، ايجاد شد.

بغداد، به جز چند مقطع زمانى محدود كه پايتخت خلافت عباسيان به شهرهاى‌