115. مقبره ابن‌قولويه قمى و شيخ مفيد

ابن‌قولويه قمى: ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر بن موسى بن قولويه قمى‌[854]، معروف به ابن‌قولويه»، از محدثان و علماى بزرگ شيعه، در قرن چهارم هجرى است. او از محدثان ثقه و جليل‌القدر شيعه، به شمار مى‌آيد كه علماى شيعه او را به بزرگى و فضيلت ياد كرده‌اند.[855] پدرش، ابوجعفر محمد بن قولويه نيز از راويان شيعه است كه قبرش تا به امروز، در محل قبرستان باغ ملى سابق قم (شمال قبرستان شيخان)، باقى مانده و زيارتگاه است.

از جزئيات زندگى ابن قولويه، اطلاع زيادى در دست نيست. اما در اسناد رواياتى كه از وى نقل شده، نام نقاطى چون رى، عسكر مُكرم (در خوزستان) و مصر، به چشم مى‌خورد. او از مشايخ بسيارى، بهره برده و روايت كرده است كه از آن ميان، مى‌توان از احمد بن ادريس قمى، على بن بابويه قمى، ابن وليد قمى، ابن عقده، محمد ابن يعقوب كلينى، ابوعمرو كَشّى، عبدالعزيز بن يحيى جلودى، ابن همام اسكافى و همچنين پدرش محمد و برادرش على، نام برد. از راويان و محدثانى نيز كه از وى روايت كرده‌اند مى‌توان به ابن عبدون، ابن عياش جوهرى، شيخ صدوق، شيخ مفيد، ابن شاذان قمى، ابن نوح سيرافى، غضائرى و تَلّعُكبرى، اشاره كرد.[856]

علماى شيعه، اسامى تعدادى از تأليفات ابن‌قولويه را نام برده‌اند كه امروزه نشانى از آنها در دست نيست؛ از جمله مى‌توان كتاب‌هاى الاربعين، تاريخ الشهور والحوادث فيها، الجمعة والجماعة، الحج، الرضاع، الشهادات، الصداق، الصلاة، الفطرة، القضاء و ادب الحكام، قيام الليل، مداواة الجسد و كتاب النوادر را نام برد.[857]

[854] . رجال النجاشى، ص 123.

[855] . از جمله ر. ك: رجال النجاشى، ص 123.

[856] . دائرة المعارف بزرگ اسلامى، ج 4، صص 491 و 492.

[857] رجال النجاشى، صص 123 و 124؛ و نيز، ر. ك: الفهرست، الطوسى، ص 42.